Њзбекистон республикаси олий ва њрта

 
 
 
 

---

 
31 
IKKINCHI  BO‘LIM 
FALSAFA TARIXI VA TARIX FALSAFASI 
 
2-MAVZU. QADIMGI SHARQ VA ANTIK DUNYO FALSAFASI  
 
REJA: 
1.  Qadimgi SHarq, Misr va Bobildagi falsafiy fikrlar.  
2.  Hind falsafasi.  
3.  Qadimgi Xitoy falsafasi.  
4.  Antik dunyo falsafasi.  
 
SHarq qadimiy madaniyat o‘chog‘i va jahon sivilizatsiyasining beshigi deya bejiz 
ta’riflanmagan.  Farb  madaniyati  tarixini  o‘rganish  jarayonida  Ovrupotsentrizm 
nazariyasiga  og‘ib  ketish  g‘ayriilmiy  bo‘lgani  kabi,  masalaning  SHarq  bilan  bog‘liq 
jihatini tahlil etganda ham Osiyosentrizm g‘oyalari ta’siriga tushmaslik lozim. 
SHu bilan birga, SHarqning o‘ziga xosligi, unga mansub bo‘lgan madaniy taraqqiyot 
jahon  sivilizatsiyasining  beshigi,  dunyo  xalqlari  rivojiga  qo‘shilgan  munosib  hissa ekani 
ham  sir  emas.  Bu  hol  jahonning  barcha  xolis  mutaxassis  olimlari  tomonidan  e’tirof 
etiladi.  Qolaversa,  Vatanimiz  sivilizatsiyasining  SHarq  sivilizatsiyasi  quchog‘ida  voyaga 
etgani  va  uning  qadriyatlarini  o‘zida  aks  ettirganini,  unga  va  butun  dunyo  madaniyatiga 
ulkan ta’sir ko‘rsatganini doimo esda tutish darkor. 
SHarq  madaniyati  taraqqiyotining  ilk  davrlari  deganda,  ko‘pgina  mutaxassislar 
bizning  Vatanimiz  o‘tmishini,  Misr,  Bobil  va  insoniyat  tarixining  eng  qadimgi 
sivilizatsiyalaridan biri bo‘lgan SHumer davrlarini esga oladi. Bularning har biri insoniyat 
tarixida  jamiyat  hayoti,  qadriyatlar  tizimining  o‘ziga  xosligi,  boshqarish  va  iqtisodiy 
jarayonlarning  muayyan  tarzda  namoyon  bo‘lishi  bilan  tavsiflanadi.  Ushbu  madaniyat 
o‘choqlari  haqida  maktab  ta’limi  jarayonida  «Eng  qadimgi  tarix»  darsliklari  orqali 
ma’lumot berilgan. Zukko talabalar o‘sha davrlarda qanday siyosiy jarayonlar kechgani, 
qanday  podsholik  va  imperiyalar  bo‘lganini  yaxshi  biladi.  Biz  bugun  o‘sha  davrlardagi 
falsafiy  dunyoqarash,  qadimgi  ajdodlarimizning  fikr-mulohazalari,  o‘ziga  xos 
ta’limotlarining  asosiy  tamoyillari  bilan  yaqinroq  tanishmoqchimiz.  Ko‘hna  SHarq 
sivilizatsiyasining  beshiklaridan  biri  bo‘lgan  Misr,  qadimgi  zamonda  ilk  o‘troq  hayot  va 
o‘ziga xos dehqonchilik an’analari boshlangan Nil daryosi bo‘ylaridagi madaniyat dunyo 
olimlari diqqatini tortib keladi.