Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Bank  aktivlari  bo„yicha  foiz  darajasiga  quyidagi  xususiy  omillar 

ta‟sir qiladi: 



 

ssuda summasi va uni to„lash (qaytarish) muddati; 



 

ssuda summasining ta‟minlanganlik darajasi; 



 

bank ssuda kapitalining tannarxi; 



 

mijozning  kreditga  layoqatliligi  va  uning  bank  bilan  bo„lgan 

o„zaro munosabatining mustahkamligi.  

Bank ssuda kapitalining tannarxi jami qilingan xarajatlar summasini 

maqsadli  joylashtirilgan  mablag„lar  (ishlayotgan  aktivlar)  summasiga 

bo„lish yordamida aniqlanadi: 

 

IА

BХ

BSК

т



 

 

Bu yerda:  

т

BSК

– bank ssuda kapitalining tannarxi; 

BХ

 – bank xarajatlari. Bu xarajatlar barcha ssuda kapitaliga ta‟luqli 

bo„lmay  faqat  maqsadli  joylashtirilgan  qismiga  qilingan  xarajatlardir. 

Maqsadli  joylashtirilmagan  ssuda  kapitali  qismi  xarajat  sifatida  qayd 

qilinadi. 

IА  – ishlayotgan aktivlar. 

Bank xarajatlari quyidagi ikki turdagi xarajatlardan tashkil topadi: 



 

bank resurslarini shakllantirish bo„yicha xarajatlar; 



 

bank faoliyatini ta‟minlash bo„yicha xarajatlar.  

 Birinchi  guruhga:  bankka  jalb  qilingan  bank  va  boshqa  mijozlar 

mablag„lari bo„yicha foiz to„lovlari, zayomlar va depozitlar, shuningdek, 

chiqarilgan qimmatli qog„ozlar majburiyatlari bo„yicha foizlar kiradi. 

---

 

448 

Mavjud  tasniflash  tartibiga  binoan  ikkinchi  guruh  xarajatlariga 

quyidagilar kiradi: 



 

ma‟muriy  boshqaruv  va  ijtimoiy-maishiy  xizmatlar  uchun 

qilingan sarflar 



 

chet el valuta operatsiyalari bilan bog„liq xarajatlar;  



 

qimmatli qog„ozlar operatsiyalari bilan bog„liq xarajatlar; 



 

kassa,  hisob  raqamlari  operatsiyalari,  olingan  grantlar  bilan 

bog„liq xarajatlar; 



 

boshqa 

operatsion 

xarajatlar, 

shu 

jumladan, 

texnikaga 

ko„rsatilgan  qarov,  axborotlashtirish  xizmatlari,  blankalarni  tayyorlash, 

ularni  pochta-telegraf  orqali  jo„natish,  amortizatsiya,  bino-inshootlar, 

transport vositalarni saqlash bo„yicha xarajatlar; 



 

ijara  to„lovlari,  nodir  metallar  bilan  bog„liq  operatsiyalar 

bo„yicha  xarajatlar,  valuta,  faktoring,  lizing  operatsiyalari  bilan  bog„liq 

xarajatlar va boshqalar; 



 

jarima, penya va to„langan qarzlar.  

Ssuda kapitalining tannarxi amaliyotda aktiv operatsiyalar bo„yicha 

foiz  darajasini  aniqlash  uchun  asos  hisoblanadi.  Ssuda  foizining  yuqori 

chegarasi  bozor  sharoitlari  ta‟siri  ostida  shakllanadi.  Ssuda  foizining 

quyi  chegarasi  bankka  jalb  qilingan  mablag„lar  bo„yicha  xarajatlar  va 

mazkur kredit muassasasi faoliyatini tashkil qilish bo„yicha sarflar ta‟siri 

ostida  shakllanadi.  Bular  esa,  o„z  navbatida,  kredit  resurslarining 

tarkibiy tuzilishi sifatiga bog„liq bo„ladi. Masalan, mablag„ uchun to„lov 

salmog„ining  oshishi  foiz  darajasining  quyi  darajasini  ko„taradi  va 

aksincha.