Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Marjali ssudalar qarz oluvchiga kredit qiymatiga ustama qo„shish 

evaziga beriladigan ssuda. 

Marjaning  absolut  miqdori  va  uning  dinamikasi  bir  qator  omillar 

ta‟sirida o„zgaradi: 



 

daromad keltiruvchi kredit va boshqa aktiv operatsiyalar miqdori; 



 

bankning aktiv operatsiyalar bo„yicha foiz stavkalari; 



 

bankning passiv operatsiyalari bo„yicha foiz stavkalari; 



 

narxlar, kurslar, stavkalar o„rtasidagi farq; 



 

depozit,  garov  ta‟minoti  yoki  valutalar  kursining  yo„l  qo„yilishi  mumkin 

bo„lgan tebranishlari bo„yicha qo„shimcha ulush; 



 

mol  asosida  bitimlarda,  ochiq  fyuchers  shartnomalari  bo‟yicha  ko„rilishi 

mumkin bo‟lgan talafotlardan sug‟urtalash maqsadida brokerga yoki hisob-

kitob palatasiga topshirilgan pul summasini yoki garovni anglatadi; 



  forvard valuta kurslarini baholash usuli; 



  birja  bozorida  xaridor  qimmatli  qog„ozlarni  xarid  qilish  yoki  sotishda 

brokerlik kreditidan foydalanganida to„laydigan summa; 



 

qarz oluvchi kredit qiymatiga qo„shib to„laydigan ustama. 

---

 

141 



 

aktiv  va  passiv  operatsiyalari  foiz  stavkalari  o„rtasidagi  farq 

(spred); 



 

bank kredit portfelida foizsiz ssudaning ulushi; 



 

foizli daromad keltiruvchi riskli aktivlar operatsiyalari ulushi; 



 

jalb qilingan resurslar va bankning o„z kapitali o„rtasidagi nisbat; 



 

jalb qilingan resurslar tarkibi; 



 

inflatsiya sur‟ati va boshqalar. 

 

 

Marja quyidagi nisbiy ko„rsatkichlarda tavsiflanadi: 

 

 

K

hfm

= 

Olingan foizlar summasi – To„langan foizlar summasi 

Daromad keltiruvchi aktivlar

1)

 summasining o„rtacha qoldig„i 

 

K

hfm

= 

Olingan foiz summasi – To„langan foiz summasi 

Aktivlar

2)

 summasining o„rtacha qoldig„i 

 

 

 

K

ssm

= 

Ssudalar to„lovlari bo„yicha 

foizlar summasi 

– 

Kredit resurslari to„lovlari 

bo„yicha foizlar summasi 

Qarzdorlik ssudasi summasining o„rtacha qoldig„i 

 

 

Bu  ko„rsatkichlardan  tashqari  marja  foizining  yetarliligi  ham 

hisoblanadi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu  ko„rsatkich  bank  uchun  marjaning  zaruriy  minimal  darajasini 

belgilaydi va uni hisoblashdan maqsad – bank o„z xarajatlarini qanchalik 

qopladi degan savolga javob berishdan iborat. 

[92].  Tijorat  banklarining  foydasi  va  uning  darajasini  tahlil  qilish 

usullaridan quyidagilarni qayd qilish mumkin: 



 

foyda manbalarini tarkibiy tahlil qilish; 



 

moliyaviy koeffitsiyentlar tizimini tahlil qilish; 



 

omilli tahlil. 

                     

1)

  Daromad  keltiruvchi  aktivlar  –  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga,  banklarga  berilgan  barcha 

kredit turlari,  qimmatli  qog‟ozlar,  faktoring  va  lizing operatsiyalariga,  boshqa korxonalarga  sa-

farbar qilingan qo‟yilma mablag‟lardir.