Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

66-jadval. 

 

Kichik tijorat banklari faoliyatining reyting baholari 

Bank nomi 

Yakuniy reyting ball 

“Davr bank” 

63,86 

“Universalbank” 

19,26 

“Turkistonbank” 

12,07 

“Samarqandbank” 

1,41 

 

Banklarning  umumiy  aktivlari  va  aksiyadorlik  kapitalining  yuqori 

sur‟atlarda  o„sishiga  qaramasdan,  banklar  faoliyatining  rentabellik 

ko„rsatkichlari ijobiy dinamikasi ko„zatilmoqda. Banklarning sof foydasi 

o„tgan  yilning  shu  davrga  nisbatan  91,3  foizga  o„sdi.  2007-yilning 

birinchi  yarim  yillik  yakunlari  bo„yicha  banklar  ustav  kapitali 

rentabelligining  o„rtacha  qiymati  63,1  foizni,  umumiy  kapital 

rentabelligi 22,4 foizni, jami aktivlar rentabelligi 4 foizni tashkil qildi. 

Shunday qilib, respublikamiz tijorat banklari, umuman, bank tizimi 

yildan-yilga  jadal  sur‟atlar  bilan  rivojlanmoqda,  ular  o„rtasida  haqiqiy 

raqobat  muhiti  vujudga  kelyapti.  Buning  natijasida  tijorat  banklarining 

o„z  mijoziga  xizmat  ko„rsatish  darajasi  oshib  boryapti,  ularga  yanada 

ko„p  yangi  xizmat  turlari  ko„rsatilishi  taklif  qilinyapti.  Bu  holatni 

reytingda  qatnashib,  o„z  axborot  erkinliklarini  namoyish  qilayotgan 

banklar misolida yaqqol ko„rishimiz mumkin. 

[310].  Hozirgi  vaqtda  banklarning  umumlashtirilgan  reytinglarini 

aniqlashning tan olingan bir qancha usullari mavjud.  

Yuqorida  ko„rib  chiqqanimizdek,  AQShda  «CAMEL»  tizimidan 

foydalaniladi. Unga ko„ra tijorat banki faoliyati besh balli tizim bo„yicha 

---

 

485 

baholanadi. Raqamli reytinglar, kapital, aktivlar sifati, boshqaruv, foyda 

ko„rish  va  mijozlar  tahlili  asosida  beriladi.  Ana  shu  besh  ko„rsatkich 

«CAMEL»  reytingi  deb  atalgan  yagona  ko„rsatkichga  jamlanadi.  Bu 

xilda reytingni aniqlashga bank ishonchliligining asosiy mezoni sifatida 

qaralib,  u  bank  nazorati  organlari  uchun  mo„ljallangan,  ammo 

matbuotda ochiq e‟lon qilinmaydi. 

Rossiyada  har  bir  reyting  muassasasi  (bank  axborot  agentligi, 

«Kommersant  –  Daily»  ekspert  guruhi,  Orgbank,  «PAKK»  firmasi, 

«Reyting»  axborot  markazi,  Moliyaviy  axborot  tahliliy  markaz)  o„z 

umumlashtiruvchi 

usuliga 

ega. 

Ular 

muayyan 

moliyaviy 

ko„rsatkichlarga  asoslangan  bo„lib,  banklar  ishonchliligini  baholashda 

ayrim  ko„rsatkichlar  ahamiyatini  ifodalovchi  ko„rsatkichlar  to„plami, 

soni  va  salmoq  koeffitsiyentlarini  taqsimlashda  bir-biridan  farqlanadi. 

So„ngra  muayyan  ko„rsatkichlar  yig„indisi  sifatida  har  bir  bank 

ishonchliligining jamlanma ko„rsatkichi chiqariladi. Mustaqil agentliklar 

tomonidan  aniqlanadigan  Rossiya  banklarining  shunday  reytinglari 

ochiq matbuotda e‟lon qilib boriladi. 

O„zbekiston  banklarining  muayyan  reytinglari  mamlakat  bank 

tizimi  xususiyatlarini  albatta  hisobga  olishni  talab  qiladi.  «Axbor-

reyting»  agentligi  mutaxassislari  G„arb  va  Rossiya  nazariyotchi-

amaliyotchilari  tomonidan  ishlab  chiqilgan  uslublardan  farqli  o„laroq 

o„zlarining  umumlashtirilgan  reytinglarini  aniqlash  usulini,  ya‟ni 

respublikaning  o„ziga  xos  rivojlanishini  inobatga  olgan  holda 

qo„llaniladigan usulni ishlab chiqdilar. 

Ushbu  usulning  mohiyati  quyidagidan  iborat.  Eng  avvalo  banklar 

balanslariga  asoslanib,  mutlaq  moliyaviy  ko„rsatkichlar  aniqlanadi  (67-

jadval).