Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

[305].  Ikkinchi  tahlil  ko„rsatkichi  aktivlar  sifatini  baholashdir. 

Bundan  asosiy  maqsad  muayyan  bank  aktivlarining  riskka  tortilganlik 

---

 

478 

darajasini tahlil qilishdir. «CAMEL» tizimida risklar bo„yicha aktivlarni 

tasniflash 4 guruhga bo„linadi: 



 

0 foiz – maxsus aktivlar; 



 

20 foiz – standart bo„lmagan aktivlar; 



 

50 foiz – shubhali aktivlar; 



 

100 foiz – zarar keltiradigan aktivlar. 

Tijorat  bankining  moliyaviy  ahvolini  aniqlashda  aktivlar  sifatini 

baholash  muhim  ahamiyatga  ega  bo„lib,  ularning  haqiqiy  qiymati 

buxgalterlik  hisobida  aks  ettirilgan  qiymatga  to„g„ri  kelmaydi. 

Aktivlarning  sifatini  tahlil  qilish  uchun  muammoli  qarzlarni  tasniflash 

asosida berilgan ssudalar va boshqa aktivlarni baholash zarur. 

Aktivlarni  andozaviy,  shubhali  va  zarar  keltiradigan  turlariga 

tasniflash  tizimi  barcha  aktivlar  reytingini  miqdor  jihatdan  aniqlash, 

shuningdek,  kreditlardan  zarar  ko„rish  hollariga  mo„ljallangan 

zaxiralarning  yetarliligini  baholash  imkonini  beradi.  Asosan  uzoq 

muddatli  ssudalar  naqd  pullar  va  vakillik  hisobvaraqlari,  ssudalar  va 

boshqa aktivlar tekshiriladi. 

Aktivlar  sifatining  tahlilida  asosiy  e‟tibor  aktivlarning  qaytishiga 

qaratiladi.  Ularning  holati  aniqlanganda,  haqiqatan  ham,  kreditlarning 

o„z vaqtida qaytarilishi o„ta muhimdir. Respublikamiz tijorat banklarida 

mavjud  o„z  vaqtida  qaytarilmagan  kreditlar  jami  summasi  kredit 

qo„yilmalarining 1 foizga ham etmagan holda MDH tarkibidagina emas, 

balki jahon miqyosida ham bu eng yaxshi ko„rsatkich hisoblanadi. Lekin 

mamlakatimizda  olib  borilayotgan  ijtimoiy-iqtisodiy  islohotlar  maqsadi 

har qanday mablag„ yuqori darajada samarali bo„lishiga qaratilgan. 

Aktivlar  sifati  bankning  kredit  tavakkalchiligi  bilan  ham  bevosita 

bog„liq va eng yirik kreditlar tekshiriladi. 

[306]. Bank faoliyatining asosiy maqsadi, yuqori daromad olishdan 

iborat.  Odatda,  yuqori  daromad  oladigan  banklar  samarali  faoliyat 

yuritayotgan  bank  deb  tan  olinadi.  Biroq  aktivlar  sifati  bilan  tushum 

o„rtasidagi  o„zaro  bog„liqlikka  unchalik  e‟tibor  berilmaydi.  Biron  bir 

bankda  aktivlar  sifati  muammoli  bo„lsa,  uning  aktivlari  bahosi 

yomonlashadi.  Bahodagi  bu  o„zgarish  tushum  hisobiga  qoplanadi  va 

natijada bank daromadi kamayadi. 

Demak,  bankning  daromadlilik  darajasi  aktivlarning  iqtisodiy 

mohiyatiga, aniqrog„i, sifatiga bog„liq. Unga ko„ra aktivlar: 



 

daromad keltiruvchi; 



 

daromadni «eb qo„yuvchi» turlarga bo„linadi. 

---

 

479