Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

 

[231].  Pul  oqimini  tahlil  qilish  modeli  korxonani  boshqarish 

sohalari  bo„yicha  pul  mablag„larining  kirim-chiqim  elementlarini 

guruhlashga asoslanadi. Bu sohalar quyidagi bloklardan iborat: 



 

korxona foydasi sohasidagi boshqarish; 



 

korxona jamg„armasi va hisob-kitoblar sohasidagi boshqarish; 



 

moliyaviy majburiyatlar sohasidagi boshqarish; 



 

soliq va investitsiya sohasidagi boshqarish; 

Asosiy 

fondlarning 

davr oxirida-

gi qiymati 

– 

Asosiy 

fondlarning 

davr boshidagi 

qiymati 

 

---

 

365 



 

xususiy kapital va kreditlar sohasidagi boshqarish. 

Bu  model  pul  oqimini  tahlil  qilishning  bilvosita  usulidir.  Uning 

mohiyati quyidagicha: 

 

PO=PM

ICh

+PM

INB

+PM

MF

 

 

Bu yerda: 



PO – umumiy pul oqimi (sof pul mablag„lari); 

PM

ICh

  –  ishlab  chiqarish  va  xo„jalik  faoliyati  natijasida  pul 

mablag„larining o„sishi (kamayishi); 

PM

INV 

– investitsion faoliyat natijasida pul mablag„larining  o„sishi 

(kamayishi); 

PM

MF 

–  moliyaviy  faoliyat  natijasida  pul  mablag„larining  o„sishi 

(kamayishi). 

 

PM

ICh 

=PM

ST 

– T

EBX 

+ (F

TSh 

- F

TL

) - S

T

 

 

Bu yerda: 

PM

ST 

– sotuvdan tushgan pul mablag„lari; 

T

EBX 

– yetkazib beruvchilar va xodimlarga to„lovlar; 

F

TSh 

– foizlardan tushumlar; 

F

TL 

– to„langan foizlar; 

S

T 

– to„langan soliqlar. 

 

PM

INV 

= PM

AAS

- K

Q

 

 

Bu yerda: 

PM

AAS 

– asosiy aktivlarni sotishdan tushgan mablag„lar; 

K

q 

– kapital qo„yilmalar. 

 

PM

MF

 = K

R

 - QM

T

 + O

E 

+ O

 A 

- D

 T

 

 

Bu yerda: 

K

R

 – olingan kreditlar; 

QM

T

 – to„langan qarz majburiyatlari; 

O

E 

– obligatsiyalar emissiyasi; 

O

A 

– aksiyalar emissiyasi; 

D

T 

– to„plangan dividendlar. 

Pul  oqimini  tahlil  qilishda  kamida  o„tgan  uch  yil  bo„yicha  ma‟-

lumotlar  olinishi  lozim.  Agar  mijoz  faoliyatida  pul  oqimining  kirim 

qismi  chiqim  qismidan  ustuvor  o„sishda  bo„lsa  bu  holat  mijozning 

kreditga layoqatliligini, moliyaviy barqarorligini bildiradi. Aks holat esa 

mijozning  reytingi  pastligi  va  moliyaviy  barqarorligining  zaifligidan 

dalolat  beradi.  Pul  oqimining  tahlilini  quyidagi  jadval  ma‟lumotlarida 

ko„rib chiqamiz (48-jadval). 

Pul  oqimini  tahlil  qilish  yordamida  korxona  boshqaruvidagi  zaif 

tomonlar  to„g„risida  xulosa  yasash  mumkin.  Masalan,  mablag„larning 

---

 

366 

oqib ketishi: 



 

jamg„armalarni boshqarish; 



 

debitor va kreditorlar bilan hisoblashish; 



 

moliyaviy  to„lovlar  (soliqlar,  foizlar,  dividendlar)ni  amalga 

oshirish bilan bog„liq bo„lishi mumkin.