Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

[194]. Xalqaro kredit – bir davlat, shu davlat banki, huquqiy shaxsi 

tomonidan  ikkinchi  bir  davlatga,  uning  banklariga,  boshqa  huquqiy 

shaxslariga  muddatlilik  va  to„lovlilik  asosida  berilladigan  kredit 

hisoblanadi. Bu kredit shakli kredit munosabatlarining xalqaro miqyosda 

(davlatlar o„rtasida) amalga oshirilishi jarayonida yuzaga keladi. 

O„zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka  erishgach,  suveren  davlat 

sifatida  o„z  tashqi  iqtisodiy  faoliyatini  yo„lga  qo„ya  boshladi.  1991-

yilgacha  O„zbekiston  tashqi  dunyo  bilan  mustaqil  shartnoma  tuzish  va 

amalga oshirish imkoniyatiga ega emas edi. 1991-yil 14 – iyunda qabul 

---

 

312 

qilingan  «O„zbekiston  Respublikasi  tashqi  iqtisodiy  faoliyati 

to„g„risida»gi Qonun O„zbekistonning chet el davlatlari, ularning yuridik 

va  jismoniy  shaxslari,  xalqaro  tashkilotlari  bilan  tashqi  iqtisodiy 

hamkorligining rivojlanishiga katta turtki bo„ldi. 

Xalqaro kredit quyidagi xususiyatlari bilan xarakterlanadi: 



 

qarz  oluvchi  va  qarz  beruvchi  sifatida  davlat  muassasalari  va 

tashkilotlari,  huquqiy  shaxslar  (banklar,  kompaniyalar)  xalqaro  valuta-

kredit tashkilotlari qatnashadilar; 



 

qarzga  olingan  mablag„lar  qarz  oluvchi  mamlakat  tomonidan 

daromad keltiruvchi kapital sifatida ishlatiladi; 



 

qarz  beruvchi  mamlakatga  to„lanadigan  ssuda  foizining  manbasi 

qarz  oluvchi  mamlakat  aholisi  tomonidan  yaratilgan  yalpi  ichki 

mahsulot hisoblanadi. 

Xalqaro  kredit  davlat  va  xalqaro  institutlar  ishtirok  etgan 

munosabatlarda pul (valuta) shaklida, tashqi savdo faoliyatida esa tovar 

shaklida  bo„lishi  mumkin.  Shuningdek,  xalqaro  kredit  chet  el 

obligatsiyalari,  chet  el  korxonalari  aksiyalari  va  boshqa  qimmatli 

qog„ozlariga  foyda  olish  maqsadlarida  kapital  qo„yish  shaklida  ham 

bo„ladi. 

Xalqaro  kredit  mahalliy  kredit  bilan  bir  qatorda  fondlar  aylani-

shining barcha bosqichlarida qatnashadi. Xalqaro iqtisodiy munosabatlar 

doirasida xalqaro kredit quyidagi funksiyalarni bajaradi: 



 

mamlakatlar  o„rtasida  kapitalning  qayta  taqsimlanishini  ta‟min-

laydi; 



 

kapitalning  konsentratsiyalashuviga  va  markazlashuviga  sharoit 

yaratadi va bu jarayonni tezlashtiradi; 



 

har  xil  valutalarda  xalqaro  hisob-kitoblarni  olib  borishda  muo-

mala xarajatlarini qisqartiradi. 

[195]. Xalqaro kreditga bo„lgan talab qaysi usulda va muddatda kim 

tomonidan  qondirilishiga,  shuningdek,  qarz  oluvchilarga  taklif  qilini-

shiga qarab xalqaro kredit bir necha turlarga bo„linadi (42-jadval). 

Xalqaro davlat krediti ikki tomonlama kelishuv asosida rivojlangan 

davlatlar  tomonidan  rivojlanayotgan  davlatlarga  tovar  yoki  valuta 

shaklida, foiz to„lash yoki foiz to„lamaslik sharti bilan, uzoq yoki qisqa 

muddatga beriladi.  

Xalqaro bank kreditlarining: 



 

bank  eksport  kreditlari  (xorijiy  importyorlarga  xususiy  tijorat 

banklari, maxsus tashqi savdo banklari tomonidan beriladigan kredit); 

---

 

313 



 

yevrokredit  (yirik  tijorat  banklari  tomonidan  yevrovaluta  bozori 

resurslari  hisobidan  yevro-valutada,  ikki  yildan  o„n  yilgacha  bo„lgan 

muddatda,  o„zgaruvchi  foiz  stavkada  kreditlar  berish)  kabi  turlari 

mavjud. 

Qisqa  muddatli  xalqaro  kreditlarni  –  xalqaro  valuta  fondi,  o„rta 

muddatli kreditlarni – Jahon tiklanish va taraqqiyot banki, uzoq muddatli 

(yigirma  yilgacha)  kreditlarni  –  Yevropa  tiklanish  va  taraqqiyot  banki 

berishi mumkin.