Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Daromad keltiruvchi aktivlarga ishlayotgan aktivlar (barcha kredit 

qo„yilmalar  va  qimmatli  qog„ozlar)  kiradi.  Daromad  keltirmaydigan 

aktivlarga  nomoddiy  xarajatlar,  binolar,  kapital  xarajatlar  va  to„lov 

muddati  90  kundan  oshgan  kreditlar,  shuningdek,  kreditlar  va  amal 

qilmaydigan deb tan olingan kreditlar bo„yicha foizlar taalluqlidir. 

Daromad  keltiruvchi  aktivlar  kredit  salohiyatining  asosini  va 

bankning ssuda portfelini tashkil etadi. Shu bois bank kapitalini oshirish 

va  kredit  potensialini  mustahkamlash  ham  uning  daromadliligiga 

bog„liq.  Bankning  daromadi,  asosan,  kreditlar  bo„yicha  foiz  stavkasi, 

kredit qo„yilmalar hajmi va bank likvidliligiga bog„liq. 

Bank daromadlarni quyidagi manbalardan oladi: 



 

operatsiyalardan (olingan foizlar); 



 

qimmatli qog„ozlar savdosidan; 



 

foizsiz daromad hisobidan; 



 

mulkni va boshqa aktivlarni sotishdan; 



 

boshqa manbalardan. 

«CAMEL» tizimi daromadlarni miqdor va sifat tomonlarini hisobga 

olgan  holda  baholashni  tavsiya  etadi.  Daromadlilik  darajasi  quyidagi 

ikki ko„rsatkichni tahlil qilishni taqozo etadi: 



 

balans foydasining aktivlarga nisbati; 



 

soliqlar chegirib tashlangan foydaning aktivlarga nisbati. 

Daromad yo„nalishining ijobiy va salbiy tomonlarini tahlil qilish va 

baholashda dastlab quyidagi masalalar: 



 

tushumning  o„zgarmasligi  yoki  jami  aktivlarga  nisbatan  foiz 

hisobida kamayishi; 



 

operatsion  xarajatlarning  operatsion  daromadlarga  nisbatan 

o„zgarishi; 



 

foizli  xarajatlar  bilan  foizli  daromadlar  o„rtasidagi  marjaning 

o„zgarishi; 



 

foizsiz  xarajatlar  va  daromadlarlarning  o„zgarishlari  inobatga 

olinadi. 

Bank  daromad  va  xarajatlarining  salbiy  va  ijobiy  moddalarini 

aniqlashda asosan quyidagi omillarga ahamiyat beriladi: 



 

aktivlarning foydaliligi; 



 

kapitalning foydaliligi; 



 

aktivlar  va  passivlar  asosiy  kategoriyalarining  o„sish  koef-

fitsiyenti; 



 

daromadning asosiy manbalari; 

---

 

480 



 

xarajatlarning barcha asosiy kategoriyalari. 

Qayd  qilingan  barcha  ko„rsatkichlar  boshqa  o„xshash  banklarga 

taqqoslangan holda qiyosiy tahlil qilinadi. 

 [307].  Likvidlik  ko„rsatkichi  to„rtinchi  tahlil  qilinadigan  omil 

hisoblanadi. 

CAMEL 

tizimiga 

muvofiq, 

likvidlik 

bankning 

majburiyatlar  bo„yicha  to„lovlarni  o„z  vaqtida  bajarish  layoqati  va 

xizmat  ko„rsatilayotgan  mijozlarning  kreditga  bo„lgan  ehtiyojini 

qondirishga  tayyorlik  darajasini  ifodalaydi.  Likvidlik  darajasi  ham 

shular orqali baholanadi. 

Baholashda likvidlikka ta‟sir ko„rsatuvchi omillar, ya‟ni: 



 

aktiv va passivlarning tarkibi; 



 

aktiv va passivlarni boshqarish sifati; 



 

depozit bazasining holati kabi ko„rsatkichlar tahlil qilinadi. 

Bankning  majburiyatlar  bo„yicha  to„lovlarni  o„z  vaqtida  bjarish 

layoqati,  pul  mablag„lariga  bo„lgan  ehtiyojning  qondirilishi  ko„p 

jihatdan aktiv  va  passivlar tarkibiy  tuzilishining  muvofiqlik darajasiga 

bog„liq. Bank tomonidan likvidlikni yetarli darajada saqlab turish foyda 

olishga  qaratilgan  harakat  bilan  muvozanatlashgan  holda  amalga 

oshirilishi  darkor,  ya‟ni  ko„proq  foyda  olish  maqsadida  aktivlarning 

samarasiz  joylashtirilishi  likvidlik  holatining  yomonlashuviga  olib 

keladi.