Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

 
 
Biznes 
jarayon
 
 
Internet
 
shlyuzi 
 
 
Iste`molchi
 
Internet
 
shlyuzi 
 
 
Internet 
(EDI) 

---

ma’lumot Internet tarmog’ida e’lon qilinadi. Sho`nga ko’ra, har qanday kompaniya 
o’z takliflarini elektron ko’rinishda jo’natishi mumkin. E’longa qo’shimcha 
ravishda, boshqaruv organlari bo’ladigan savdo-sotiq jarayoni uchun qo’shimcha 
qiymat solig’ini sotuvchiga qaytarish kabi imkoniyatlarni ham taklif qilishlari 
mumkin. Elektron biznes tashkil qilishning ushbu modeli hozirda boshlang’ich 
rivojlanish davrida turibdi.  
Elektron biznes tizimini qo’llashni tashkil qilishning keyingi modeli  
iste’molchi-administratsiya bo’lib, u hozirgi kunda ishlab chiqilmoqda va bo`nga 
ijtimoiy ta’minot sohasi yaqqol misol bo’la oladi. 
Qo’shimcha, iste’molchi-iste’molchi modeli (Consumer-to-Consumer, C2C) 
bir veb-saytga tashrif buyurishlari umumiylashgan holda, iste’molchilarning bir-
biri bilan bo’ladigan muomalalarini o’zida aks ettiruvchi bo’limdir. Elektron 
biznesning bu sohasiga har qanday elektron magazinlarni kiritish mumkin.  
 
Biror veb-sayt doirasida qiziqishlari bir xil bo’lgan foydalanuvchilar 
jamiyati vujudga keladi. Misol tariqasida bunday barqaror jamiyatlar sarasiga 
elektron kim oshdi savdolarini kiritishimiz mumkin. Ular sifat va son tarkibi 
bo’yicha oldindan aniq bo’lgan juda yaxshi reklama maydoniga aylanib bormoqda. 
Bundan tashqari tashrif buyuruvchilar, odatda, o’z qiziqishlariga ko’ra aniq 
guruhlarga ajraladilar; kimdir avtomobil kim oshdi savdosiga, kimdir esa 
kitoblarning kim oshdi savdolariga ko’proq qiziqadilar. Elektron biznes soha 
mutaxassislari fikrlariga ko’ra aniq va doimiy salohiyatli haridorlarni o’z atrofida 
jamlagan saytlardagi reklamlar samaradorligi boshqalarga nisbatan ancha yuqori. 
 Elektron 
savdo 
faoliyati 
jarayonida davlat (Government)ning ishtiroki 
natijasida yangi Biznes-davlat (Business-to-Government (B2G)), Davlat-fuqaro 
(Government-to-Citizens (G2C)) va davlat-davlat (Government-to-Government 
(G2G)) kabi yangi modellar vujudga keldi. 
 
    Biznes-davlat (Business-to-Government (B2G)) modelini amalga oshirish 
orqali davlat apparati faoliyatini saqlab turish va moliyalashtirish uchun soliq 
to’lovchilarning  harajatlarini ozaytirish va mablag`’larini tejash ta’minlanadi. 
AQSh federal hukumatining 1999 yil 1 dekabrdagi farmonida quyidagilar alohida 
ta’kidlab o’tiladi: “...Departament boshliqlari federal xizmatlarni zaruriy tovar va 
mahsulotlar bilan ancha arzon va tez ta’minlashning qaerda imkoni bo’lsa, shu 
erda elektron biznesdan foydalanishni targ’ib qilishlari kerak, chunki bunda soliq 
to’lovchilar harajatlari ancha kamayadi”. AQSh hukumati har yili zaruriy 
tovarlarni sotib olish uchun 225 mlrd AQSh dollaridan ko’proq mablag`’ sarflaydi.