Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

1-bosqich Tizim tarkibini tavsiflash: 
    
 
Apparat vositalari; 
 
Dasturiy ta’minlash; 
 
Ma’lumotlar; 
 
Hujjatlar; 
 
Xodimlar; 
2-bosqich Qaltis joylarni aniqlash: 
Tahdid manbaini baholash bilan tizimning har bir elementining zaifligini aniqlash; 
3-bosqich .Tahdidni amalga oshirish ehtimolini baholash; 
 
257

---

4-bosqich. Kutilayotgan talofatlar miqdorini baholash.Bu bosqich 
murakkab,chunki bu ko’rsatkichning miqdoriy baholash har doim ham mumkin 
emas.(Masalan mijozlar hisoblari va amaliyotlari haqidagi ma’lumotlar mahfiyligi 
bo`zilganda bank obro’siga yetkazilgan putur) 
5-bosqich.Himoyaning qo’llanishi mumkin bo’lgan usullari va vositalari tahlili. 
6-bosqich.Ko’rilayotgan choralarning samarasini baholash.Agar kutilayotgan 
talof
3.
suliyatli hududlarning ro’yhati. 
4.
ning ishlash tartibini hamda nazorat vositalarini 
5.
an reja holatini qaytadan ko’rib 
  Xav
ing boshlang’ich bosqichida asosiy masala tizim 
xavf
inlash va ularning faoliyat doirasini 
cheg
larni qabul qila olmaydi. 
2.
ech qanday tashqi tashkilot yoki mutahassislar guruxi xavfsizlik 
tiv 
bo’li
 ma’lumotlar yo’qolgandan so’ng ularni qayta tiklash mumkin 
umotlarning o’zgartirilishi yoki yo’qotilishi ko’p moddiy 
atlar mumkin bo’lgan darajadan ko’p bo’lsa himoya choralarini kuchaytirish 
lozim. 
     Tavakkalchilik tahlili xavfsizlik siyosatini qabul qilish va quyidagi bo’limlardan 
iborat himoya rejasini tuzish bilan yakunlanadi: 
1.  Hozirgi holati.Himoya tizimining huquqiy holatini reja tayyorlanayotgan 
paytda tavsiflash. 
2.  Tavsiyalar.Xavfsizlik siyosatini amalga oshiruvchi asosiy himoya 
vositalarini tanlash. 
 
Ma’suliyatlik. Ma’sul xodimlarning va ma’
 
Jadval.Himoya mexanizm
aniqlash. 
 
Vaqti-vaqti bilan qarab chiqilishi kerak bo’lg
chiqish. 
fsizlik tizimini tuzishn
sizlig uchun ma’sullarni tay
aralashdir.Bu masalani hal etishda quyidagilarni hisobga olish lozim: 
1.  Rahbariyatdan tashqari hech kim kompyuter xavfsizligi siyosati sohasida 
asosiy qaror
 
Mutahassislardan boshqa hech kim xavfsizlik tizimining  to’g’ri faoliyat 
ko’rsatishini ta’minlay olmaydi. 
3.  H
choralarining iqtisodiy samarasiga katta qiziqish bildirmaydi. 
Kompyuter xavfsizligi tizimini tuzishdagi strategik qarorlarga, kompyuterlarda 
saqlanayotgan ma’lumotlarini tasniflashga asosiy e’tibor ko’rsatish lozim.Ko’p 
hollarda ma’lumotning mahfiyligi va muhimligi o’rtasida chalkashliklar mavjud 
bo’ladi.Ma’lumotlarni muhimligi bo’yicha toifalarga ajratish ob’yek
b,rahbariyatning xohishiga bog’liq emas,chunki u bank faoliyati mexanizmi 
bilan belgilanadi va ma’lumotni yo’qotilishi yoki o’zgartirilishi xavfini 
ta’riflaydi.Toifalarga bo’lishda juda ko’p variantlarini keltirish mumkin.Ulardan 
eng soddasi quyidagicha: 
1.  Muhim ma’lumot-bank faoliyati uchun o’rni bosilmaydigan va eng zarur 
ma’lumot,bu
emas yoki juda ko’p vaqt va mablag`’ talab qiladi,noto’g’ri o’zgartirish yoki 
o’rnini almashtirish katta zarar keltiradi. 
2.  Foydali ma’lumot-katta harajatlarsiz qayta tiklanishi mumkin bo’lgan zarur 
ma’lumot,bu ma’l
zarar ko’rishga olib kelmaydi. 
 
258

---

     M
 kirishi nomaqbul,chunki moddiy va ma’naviy zarar keltirishi 
m
iy turlari 
 himoyalashning chora va 
vosit
a vositalarini qo’llash quyidagi mustaqil 
yo’n
axborotlarni ikkinchi darajali elektromagnitli 
 
nurla
pyuter  viruslari va 
bosh
pyuter 
axbo
adi. 
rkibiy  qismi 
bo’lgan  chegaralarga kirish uchun belgil
siz kirish 
quyi
axbo
atini qasddan 
bo`z
tuvchi xodimlar (muhandislar); 
•  AAT
ordmchi 
ishchilar, farroshlar v.h.) 
a’lumotlarning  mahfiyligi  bo’yicha kategoriyalarga ajratish rahbariyat 
tomonidan yoki o’z vakolat doiralari chegarasida xodimlar tomonidan sub’yektiv 
ravishda amalga oshiriladi.Tijorat banklar faoliyati uchun 2 toifaga ajratish yetarli: 
1.  Mahfiy ma’lumot-bu ma’lumotlarga xodimlarning bir qismi yoki o’zga 
shaxslarning
umkin. 
2.  Ochiq ma’lumot- bu ma’lumotlarga chetdan kirish hech qanday zarar bilan 
bog’liq emas. 
Rahbariyat kim va qanday qilib ma’lumotlarning muhimligi va maxfiyligi 
darajasini belgilash haqida qaror qabul qilishi lozim.