Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Bu bosqichda quyidagilarni hisobga olish maqsadga muvofiq: 
•  Dasturda qanday o`zgarmas kattaliklar 
hamda  ularning qiymati qanday tartibda kompyuterga kiritiladi; 
•  Boshlang`ich va natijaviy ma’lumotlarning to`g`riligi qanday nazorat 
qilinadi; 
•
uchun qanday ma’lumotlar yoki massivlar ishlatiladi; 
•  Dasturda qanda
kompyuterga kiritilish tartibi qanday; 
•  Qanday o`lchamli va nechta massiv kerak bo`ladi va ular qaysi 
turlarga mansub; 
•  Dasturd
ro`yxatlar; 
•  Boshqa kompyuterlardagi informatsion massivlardan va resurslardan 
foydalaniladimi va qanday qilib; 
•  Dasturning ishlashi uchun qanday informatsion bazalar
ydalaniladi va qanday qilib ulardagi ma’lumotlardan foydalaniladi.  
ani kompyuterga
m
 kiritish va uni sozlashni amalg
 
245

---

Program
i tegishli kiritish 
qurilmasidan ax
b 
qilgan holda am
 biror bir kichik 
nki bunda 
top
ancha 
progra
xatolar aniqlanadi va tuzatiladi. Tajrib
bo`
 40
 ataladi. 
a dasturning 
qo`yilgan xatoliklar aniqlab tuzatiladi, 
ori
 qilinadi, tanlangan usulning yaroqli 
yoki yaroqsiz ekanligi aniqlab beriladi. Bunda test – maxsus tayyorlangan 
dastla
`lib, ular vositasida amallar bajarish yo`li bilan 
masa
i, ya’ni natija olinadi. Echim bizga oldindan ma’lum 
bo`lgani uchun uni kompyuter natijasi bilan solishtirishimiz va dasturning o`ay 
iz mumkin. Testlar dasturning barcha 
buyruqlar, mantiqiy operatorlar va 
ma EHM xotirasiga bevosita operator pultidan yok
borot tashuvchilar orqali kiritiladi. Bu ishni diqqat-e’tiborni jal
alga oshirish kerak, chunki bunda yo`l qo`yilgan
xatolik ham uni topishni ancha qiyinlashtirib, sozlash jarayonini 
murakkablashtiradi. Iloji bo`lsa, dastur kompyuterga kiritilganidan so`ng uni bir 
necha bor diqqat bilan tekshirib chiqqan maqsadga muvofiq bo`ladi. Chu
ilgan va tuzatilgan har bir xatolik yoki chalkashlik  dasturni sozlash jarayonini 
tezlashtirishga olib keladi.  
Masalani echishga tayyorlash jarayonidagi muhim bosqichlardan biri - 
mmani sozlashdir. Bunda programmalash jarayonida yo`l qo`yilgan barcha 
a shuni ko`rsatadiki, maqsadga muvofiq 
lgan programmani olish maqsadida amalga oshiriladigan sozlash jarayoni 
iy vaqtning 20% d
umum
an
 % gacha qismini egallaydi, ya’ni  programmani 
tekshirish va sozlash uchun anchagina vaqt  sarflanadi. Shuning uchun ham bu 
bosqich ko`p vaqt talab qiladi va dasturchidan sabr, chidam, mantiqiy fikrlash talab 
qiladi. Sozlash jarayonini amalga oshirish uchun uni amalga oshiruvchi inson 
kompyuterning matematik ta’minotini, algoritmik tilning barcha imkoniyatlarini, 
masalaning algoritmini va uning mohiyatini mukammal bilishi talab qilinadi. 
Ko`pincha bu bosqich dasturni testlar yordamida tekshirish deb ham
Chunki bunda echimi oldindan ma’lum bo`lgan testlar yordamid
to`g`ri ishlashi tekshiriladi va yo`l 
alg
tmda yo`l qo`yilgan xatoliklar bartaraf
bki ma’lumotlar bo
laning biror bir echim
daraj
hlayotganligini aniqlashim
qismlarini - bo`laklarini, modullar
ada to`g`ri is
ini, podprogrammalarini va boshqaruvchi 
programmani tekshirishga imkon berishi lozim.