¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

         

 

Ayniqsa,  poya  o‘sish  davrida  zarpechak  o‘rab  ketishi  natijasida  poya  ko‘proq 

zararlanadi.  Kanoppoyaning  zarpechak  bilan  zararlanishi  juda  xavfli  hisoblanadi. 

CHunki poyaning strukturasi buziladi, xosildorligi, tolaning miqdori va sifati kamayadi 

hamda  biologik  ivitish  normal  holda  bormaydi.  Bunday  kasallangan  poyalardan  yoki 

ko‘k po‘stloqlardan chiqadigan uzun tola miqdori ancha past bo‘ladi.  

Poyaning zarpechak bilan zararlanish miqdori 1-sort uchun 1% 2-sort uchun 5% 

3-sort uchun 15% va 4-sort uchun 40% bo‘lishiga ruxsat beriladi. SHoxlangan poyalar 

miqdori 1-sort uchun 10% 2-sort uchun 25% 3-sort uchun 35% va 4-sort uchun 

cheklanmagan miqdorda belgilanadi. 

    

 Laboratoriyada  begona  o‘simliklar,  barg  va  urug‘  chanoqlari,  singan  poyalar, 

zararkunandalar  shikastlagan  poyalar,  zarpechak  bilan  zararlanganlik va shoxlanganlik 

darajasini aniqlash uchun ajratilgan 3 bog‘ namuna yoki ularningyarmi tortiladi, undan 

so‘ng  quyidagi  ketma-ketlikda  begona    o‘simliklar,  barg  va  urug‘  chanoqlari,  undan 

keyin  singan  poyalar,  zarakunandalar  shikastlagan  poyalar,  zarpechak  bilan  kuchli  va 

kuchsiz  zararlangan poyalar hamda shoxlangan poyalar ajratib olinadi va har qaysisini 

---

55 

 

alohida-alohida  tortiladi,  shundan  so‘ng  ularning  miqdori  (S)  quyidagi  formula  bilan 

protsent xisobida aniqlanadi: 

 

100

С

1





m

m

 

 

Bu  erda  m-namunaning  massasi,  g; 

-begona  o‘simliklar  barg  va  urug‘ 

chanoqlari,  singan  poyalar,  zarakunandalar  shikastlagan  poyalar,  shoxlangan  poyalar 

massasi, g. 

Odatda,  shoxlangan  va  zarpechak  bilan  zararlangan  poyalar  poyalar  miqdori  13 

bog‘  namunani  ko‘zdan  kechirib  aniqlanadi.  Agar  tashqi  ko‘rinishiga  qarab 

aniqlanganda  shu  nav  uchun  ruxsat  etilgan  meyordan  oshib  ketsa,  u  vaqtda 

laboratoriyada aniqlanadi.  

Ajratilgan  zarpechak  bilan  zararlangan  kanoppoyalar  kuchli  va  kuchsiz 

zararlangan poyalarga bo‘linadi. Poya uzunligining 0,1 qismidan kami zarpechak bilan 

zararlangan  bo‘lsa,  uni  kuchsiz  zararlangan,  uzunligining  0,1  qismidan  ko‘p  bo‘lsa, 

kuchli zararlangan deb hisoblanadi.  

Zarpechak  bilan  kuchli  va  kuchsiz  zararlangan  poyalar  alohida  tortiladi. 

Zarpechak bilan zararlanishining poyadagi umumiy miqdori (3) quyidagi formula bilan 

aniqlanadi. 

 

100

2

З

2

1







m

m

m

 

 

Bu erda:  m- namuna massasi, g;   

                 m

1

-zarpechak bilan kuchsiz zararlangan poyalar massasi, g;  

                 m

2

-zarpechak bilan kuchli zararlangan poyalar massasi, g;  

---

56