¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

4 

 

 

Kirish 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  SH.Mirziyoevning  2017  yil  7  fevraldagi 

“O‘zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo‘yicha  Harakatlar  strategiyasi 

to‘g‘risida”gi  Farmoniga  asosan  2017-2021  yillarda  O‘zbekiston  Respublikasini 

rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi tasdiqlandi. 

SHu  jumladan  ushbu  ustuvor  yo‘nalishlarda  Ta’lim  va  fan  sohasini  rivojlantirish 

bo‘yicha xam katta vazifalar qo‘yildi: 

 

To‘qimachilik  va  engil  sanoatda  xom-ashyo  sifatida  ishlatiladigan  paxta  tolasi, 

kanop, ipak, jun va xar xil sun’iy tolalarga bo‘lgan talab yildan-yilga ortib bormoqda. 

 

To‘qimachilik  sanoatida  qo‘llaniladigan  tolali  xom-ashyo  asosan  ikki  turga 

bo‘linadi:  tabiiy va kimyoviy. 

 

Tabiiy tolalarga- tabiatdan xosil etilgan, o‘simlik, mineral tolalar va jonivorlardan 

olingan  jun  tolalari  kiradi.  Ya’ni,  paxta,  kanoppoyadan,  lendan  va  boshqa 

o‘simliklardan olinadigan tolalar, jun tolasi jonivorlardan olinadi. Mineral tolalarga esa 

asbest  kiradi.    

 

Kimyoviy  tolalarga-yuqori  molekulyar  birikma  ta’sirida  kimyoviy  yo‘l  bilan 

olinadigan tolalar kiradi.  

 

Mustaqil  Respublikamizda  to‘qimachilik  sanoatini  keng  rivojlanishi  yo‘lida, 

dunyo  andozalariga  mos  keladigan  yangi  texnika  va  texnologiyalar  bilan  qayta 

jihozlanmoqdalar. 

 

Ushbu  sanoat  o‘z  ichiga  salkam  15  ga  yakin  tarmoqlarni  qamrab  olgan.  Ishlov 

berilayotgan  xom  ashyo  va  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  turiga  qarab,  quyidagi 

tarmoqlarga bo‘linadi: 

 

-paxta  tolasiga  ishlav  beruvchi,  kanopni  qayta  ishlovchi,  junga  ishlov  beruvchi, 

ipakni qayta ishlovchi va boshqalar. 

 

Tabiiy tolalarni dastlabki ishlash natijasida olinadigan mahsulotlarga:  

---

5 

 

 

1.  (Paxta-to’qimachilik)  klasterlariga  qarashlik,  paxta  tozalash  korxonasida  pax-

tadan olinadigan mahsulotlarga: tola, chigit, momiq va tolali chiqindilar kiradi. 

 

2.  Kanopni  qayta  ishlash  korxonasida  kanopdan  olinadigan  mahsulotlarga:  uzun 

tola, kalta tola, kanop samoni va chiqindilar, yog‘och qismi kiradi. 

 

Tabiiy  tolalardan  biri  bo‘lgan  kanop  tolasi  oq  rangli,  yumshoq,  juda  toza  va 

pishiq bo‘ladi. Qop-qanorbop materiallar to‘qishda, arqon va kanop iplar tayyorlashda, 

texnikaviy  materiallar  (brezent  va  boshqalar),  mebelbop  materiallar  va  gilamlar 

to‘qishda  kanop  tolasidan  keng  foydalaniladi.  Undan  tashqari,  chiqindi  yog‘ochlikdan 

plitalar tayyorlanib, qurilish va mebel sanoatiga berilmoqda. 

 

Kanop tolasining ajoyib xossasi-gigroskopiklik xossasi bor: u havodagi nimning 

ma’lum qismini o‘ziga olib,ortiqcha namlikni o‘zi orqali o‘tkazmay ushlab qoladi. Bun-

dan  tashqari,  kanop  tolasida  mayda  tukchalar  bo‘lmaydi.  SHuning  uchun  bunday 

toladan ishlangan qoplarga solingan qand, un va sement kabi mahsulotlar namgarchilik-

da xam qurug‘ turaveradi hamda ifloslanmaydi. 

 

Kanop ishlash texnologiyasini takomillashtirish, eng yangi texnika va texnologi-

yani  joriy  qilish,  sermehnat  ishlarni  mexanizatsiyalashtirish  va  avtomatlashtirish  so-

hasida ham katta ishlar qilinmoqda. 

 

Kanoppoyani ajratib olinadigan tola miqdorini oshirish va sifatini yanada yaxshi-

lash,  mashinalarning  ish  unumini  oshirish  va  ularni  takomillashtirish  kabi  ishlarni 

muvafaqiyatli bajarish uchun kanop korxonalarida ko‘pgina tadbirlarni amalga oshirish 

kerak  bo‘ladi.  Bu  tadbirlar  ichida  eng  muhim  kanop  korxonalari  uchun  malakali  ba-

kalavr, magistrlar tayyorlash hamda kanop korxonai mutaxassislarini nazariy  va texni-

kaviy  saviyasini doimiy oshirib borishdir. 

 

 

 

 

---

6