Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги самарканд иқтисодиёт ва сервис институти “магистратура” булими

3-расм.Товарларнинг ўзига хос хусусиятлари


Истеъмол қийматига эгалик деганда товарда маълум бир истеъмол қийматининг мавжудлиги тушунилади. Юқорида таъкидланганидек агар товар маълум бир истемол қийматини ўзида гавдалантирмаса, у ҳолда бу товарни сотиб олишдан наф йўқ. Чунки товарни сотиб олган ҳар бир шахс уни сотиш орқали фойда олишни кўзлайди.
Пулда баҳоланиш. Бу хусусият нафақат товарларнинг балки барча активларнингумумий хусусияти ҳисобланади. Корхона активларини балансда акс эттириш учун уларни, албатта, баҳолаш зарур. Сабаби балансда барча активлар сумма бирлигида яънипулўлчовидаакс эттирилади.
Пулга ва бошқа активларга алмаштирилиши хусусиятига барча турдаги ТМЗлар эга ҳисобланади. Бу хусусият уларнинг айрибошлаш хусусиятидан келиб чиқади. Яъни товарларни сотиш ва бошқа турдаги маҳсулотларга ёки бўлмаса асосий воситаларга ҳам айрибошлаш мумкин.
Товарларнинг инвестиция воситаси сифатида қўлланилишида кўпроқ уларнинг бошқа корхоналарга улушли тарзда киритилиши билан изоҳланади. Масалан, товарларни аксияларга ва бошқа турдаги қимматбаҳо қоғозларга алмаштириш ёки уларни бошқа корхоналарга таъсис бадали сифатида киритиш мумкин.
Ижарага бериш обекти бўла олмаслиги. Товарлар умумий ҳолда фақат реализация қилиш учун сотиб олинади. Ўз-ўзидан кўриниб турибдики, товарлар бошқа активлар каби ижарага берилмайди. Сабаби товарлар корхонани буткул тарк этиши ва ўз қийматини янги қийматликка ўзгартириши лозим. Шу туфайли, бу хусусияттоварларнинг энг муҳим хусусиятларидан бири ҳисобланади.
Демак, товар деганда, бизнингча, қиймат ва истеъмол қийматига эга бўлган, пулга ва бошқа активларга алмаштириладиган инвестиция сифатида киритилиши мумкин бўлган, шу билан бирга ижара объекти бўлиб ҳисобланмайдиган нозу-нематларни, меҳнат предметларини тушуниш мақсадга мувофиқдир.
Товар операциялари деганда товарларни сотиб олиш, сотиш, бошқа активларга айрибошлаш билан боғлиқ умумий муомалалар мажмуаси тушунилади. Товар операцияларини ҳисобга олишда товарларни турли белгиларига кўра гуруҳлаш муҳимдир..
Бухгалтерия ҳисобида товарлар турган жойига, эгалик қилиш ҳуқуқига, турларига, баҳосига ва бошқа белгиларига қараб акс эттирилади.
Турган жойига қараб товарларни омборлардаги, чакана савдо шаҳобчаларидаги, кўргазмадаги,комиссиядаги, йўлдагива бошқа товарларга бўлиш мумкин.Йегалик қилиш ҳуқуқига кўра товарларни хусусий товарлар, консигнацион товарлар, комиссион товарларга ажратиш мумкин.
Анъанавий иқтисодиётда товарларни сотишнинг асосан икки усули кенг қўлланилади (5-расм):