Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги ислом каримов номидаги

2-БОБ ҚУРИЛИШ ИНШОАТЛАРИ ВА МАТЕРИАЛЛАРИНИНГ ТАБИИЙ, КИМЁВИЙ ТУРЛАРИ.
2.1 Қурилиш материалларининг табиий турлари.

3. 
   боб ҚУРИЛИШ ИНШОАТЛАРИ ХАВФСИЗЛИГИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР
   

3.1 Қурилиш иншоатларигва а қўйиладиган хавфсизлик талаблар

Иқтисодий қисм

И. Лойиҳани техник-иқтисодий асослаш

ИИ. Инвестиция ҳажмини аниклаш

• 
  Асосий фонд қиймати
  
• 
  Материал ишлаб чиқариш захираси қиймати инвестиция ҳажми
  
• 
  Кам қийматли ускуналар ва назорат-ўлчов асбобларини сотиб олиш учун инвестициялар хажми
  
• 
  Ишчиларнинг ойлик иш хаққини ҳисоблаш
  

ИИИ. Йиллик даромад, иқтисодий самарадорликни аниқланг
ИВ. Ҳаражатларни қопланиш муддатини аниқланг

1. Лойиҳани техник-иқтисодий асослаш

• 
  лойиҳанинг мақсади, вазифалари, аҳамияти, ҳозирги талабларга жавоб бера олиши
  
• 
  Лойиҳанинг иқтисодий самараси
  

2. Инвестиция ҳажмини аниқлаш

Битирув иши бўйича сарфланадиган харажатларни қуйидаги келтирилган жадвалларда келтирамиз


Материал, ишлаб чиқариш заҳираларини сотиб олиш инвестиция ҳажми

Таблица 1.

№	Материаллар номи	Сони	Донасининг баҳоси	НДС 20%	Материалларнинг НДС билан хисоблангандаги нархи	Умумий қиймати
	Компьютер	4	350000,00	700000,00	4 200 000,00	16 800 000,00
	принтер	1	650 000,00	130 000,00	780 000,00	780 000,00
	сканер	1	480 000,00	96 000,00	576 000,00	576 000,00
	Тунер	2	14 000,00	2 800,00	16 800,00	33 600,00
	диск	2	1 200,00	240,00	1 440,00	2 880,00
	қоғоз	2	25 000,00	5 000,00	30 000,00	60 000,00
	жами					18 252 480,00

Арзон баҳоли иннвентарлар ва ўлчов-назорат асбобларини сотиб олиш
инвестиция ҳажми
Таблица 2

№	Номи	Сони	Донаси- нинг баҳоси	НДС 20%	Умумий сумма НДС билан
	Ўлчов-назорат асбоблари	1	750 000,00	150 000	900 000
	жами				900 000 сум

Асосий фондлар қиймати

Таблица3.

№	Асосий фондлар номи	Сони	Асосий фондлар қиймати
	КИП		900 000
	жами		900 000 сум

Амортизация ажратмаси АФ 20% ташкил қилади
/ 12
Аотч = 0,2 х 900 000 / 12
Аотч =15 000 сум


Жорий таъмирлаш ва техник хизмат учун харажатлар АФ қийматининг 12%
/ 12
Рт = 0,12 х 900 000/12
Рт = 9 000 сум
Лойиҳани ишлаб чиқувчи ишчиларнинг иш ҳақини ҳисоблаш

Таблица 4

№	Лавозим	Ишчилар сони	Кунлар сони	Ўртача бир кунлик иш ҳақи	Бажарилган ишнинг қиймати
1	Директор	1	30	75 650	2 269 500
2	Мененжер	3	30	55 650	1 669 500
3	Гид	5	30	30 550	916 000
4	Охрана	3	30	20 550	616 500
5	Жами				5 471 500

Асосий иш ҳақи - барча ишчиларнинг иш ҳақи ва 40% миқдорида мукофот пулиниг йиғиндиси сифатида аниқланади

Зосн = 5 471 500 х 1,4
Зосн = 7 660 100 сум


Қўшимча иш ҳақи асосий иш ҳақининг 10% ҳисобида олинади



Зд = 0,1 х 7 660 100
Зд = 766 010 сум
Меҳнатга ҳақ тўлаш фонди асосий ва қўшимча иш ҳақиларнинг йиғиндиси сифатида аниқланади

ФОТ = 7 660 100 + 766 010
ФОТ = 8 426 110 сум

Ижтимоий эҳтиёжларга харажатлар ФОТ дан 15 % микдорида ҳисобланади

Офсс = 0,25 х 8 426 110
Офсс = 1 263 916,5 сум

Транспорт харажатлари асосий иш ҳақидан 20%

Ртр = 0,2 х 5 471 500
Ртр = 1 094 300 сум

Ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун иссиқлик харажатлари

Длина – 6

Ширина - 5
В = длина х ширина 6*5 = 30
В=1610,99*30
В= 48 329,7

Электр энергиясига бўлган харажатлар қуйидаги формуладан аниқланади

W = Н*Т*С
Н – ўрнатилган қувват, кВт
Т – ишлатилган вақт
С- 1 кВт /соат электр энергия нархи

W=250*120*1

W= 30 000 сум
Инвестиция ҳажми қуйидаги формуладан аниқланади

К = 18 252 480 +8 426 110+15000+2 445 546,2 = 29 139 136, 2 сум
Ўрганилган ишнинг харажат сметаси

Таблица 5

	Харажатларнинг номи	Сумма
1	Бажарилган ишнинг қиймати	35 236 438,23
2	Ишлаб чикариш харажатлари	29 363 698,5
3	Ишлаб чиқариш таннархи	28 521 087,5
4	Давр харажатлари	842 611
5	Материал харажатлари	18 330 809,7
6	Хом – ашё	18 252 480,00
7	Электроэнергия	78 329,7
8	ФОТ	8 426 110
9	Ижтимоий суғурта	1 263 916,5
10	Амортизация	15 000
11	Бошқа харажатлар	485 251,325
12	Асосий иш хақи	5 471 500

Бажарилган ишнинг иқтисодий самарадорлигини аниқлаш
Таблица 6.

№	Наименование показателей	Ед.измерения	сумма	Примечание
1	Бажарилган ишнинг қиймати	Сум	35 236 438,23	Таблица
2	Харажатлари	Сум	29 363 698,5	Таблица
3	Инвестиции	Сум	29 139 136, 2	Формула
4	Иқтисодий самара	Сум	5 872 739,7	Формула
5	Қопланиш муддати	Ой	4,9	Формула
6	Рентабеллик	%	20	Формула

Иқтисодий самарани қуйидаги формуладан аниқлаймиз
С1= С2 * 1,2
С1 и С2 – аввалги ва кейинги таннарх
Қ - ишлаб чиқариш ҳажми

Э = (35 236 438,23 - 29 363 698,5)* 1

Э = 5 872 739,7 сум

Рентабелликни аниқлаймиз

Р = 5 872 739,7*100% /29 139 136, 2

Р = 20,1%

Қопланиш муддатини аниқлаймиз

Э - иқтисодий самара
К -капитал
Ток =29 139 136, 2 /5 872 739,7
Ток = 4,9

В. Ҳаёт фаолияти ҳавфсизлиги

Ўзбекистон Республикасининг конститутциясига мувофиқ фуқоролар меҳнат қилиш ҳуқуқига эга. Яъни сони ва сифатига мувофиқ ва давлат томонидан белгиланган минимал иш ҳақидан кам бўлмаган меҳнат тўлови билан кафолатланган ишда меҳнат қилиши мумкин.
Ишчи ва хизматчиларнинг асосий мажбуриятлари:
1. Соф виждонли ишлаш, меҳнат интизомини ишлаб чиқариш тартиби асосида сақлаш, админстрация топшириқларини ўз вақтида ва аниқ бажариш.
2. Меҳнат самарадорлигини ошириш, топшириқ ва наряд бўйича ишларни ўз вақтида ва эътибор билан бажариш.
3. Ишнинг сифати ва чиқариладиган маҳсулот сифатини яхшилаш, ишда яроқсизликка йўл қўймаслик.
4. Меҳнат муҳофазаси, техника ҳавфсизлиги, ишлаб чиқариш санитарияси, меҳнат гигиенаси ва ёнғинга қарши муҳофаза талабларига риоя қилиш, берилган маҳсус кийимлар, маҳсус оёқ кийимида ишлаш, зарур индивидуал муҳофаза буюмларидан фойдаланиш.
5. Нормал ишлашни қийинлаштирадиган ёки ҳалақит беридиган шароитлар ва сабабларни тезда тузатиш учун чора-тадбирлар қабул қилиш ва бу ҳақида админтрацияга ҳабар бериш.
Ўзининг иш жойини асраш, жиҳоз ва мосламаларни алмаштирувчи ишчига тоза ва соз тартибда топшириш, шунингдек сехда ва корхона территориясида тозаликни сақлаш.
Ишчилар соғлиғини ҳимоя қилиш, меҳнатни ҳавфсиз шароитларини яратиш, мутахассисликка тааллуқли касалликларни йўқотиш бизнинг республикамизда асосий мезонлардан бири бўлиб ҳисобланади.
Корхона маъмурияти меҳнатни муҳофаза қилиш борасида қуйидаги ишларни бажариши шарт:
- Ишчилар соғлиғига таъсир қилмайдиган ва ҳавфсиз меҳнат шароитларини яратиб бериш.
- Мутахассисликка тааллуқли касалликларга қарши замонавий техника ҳавфсизлиги воситаларини қўллаш.
- Санитар-гигиеник шароитларни яратиб бериш.
Ускуналарни қўришни лойихалашда, бурғилаш вақтида, нефт маҳсулотларини ишлатишда меҳнатни муҳофаза қилиш қоидалари ва меёрларига риоя қилиш керак.
Ҳар бир корхона ва ташкилотда меҳнат муҳофазаси ва техника ҳавфсизлиги бўйича бошқарув системаси мавжуд бўлади. Корхона раҳбари, бош муҳандиси, етакчи мутахассислар билан биргаликда меҳнат муҳофазаси ва техника ҳавфсизлиги қоидаларини ишлаб чиқадилар ва ишлаб чиқариш бўлимларига жорий этадилар.
Ишчиларга – чангланадиган юк, ёқилғи, тез ёнадиган материаллар (бензин, эфир) кислоталар, газ баллонлари юкланган машина юкхонасида юриш таъқиқланади.