Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

 Бошқариш тамойиллари. 
Бошқариш жараѐни мураккаблиги сабабли фаолиятни мувофиқлаштириб туриш учун 
маҳсус қоидалар зарур бўлади. Ташкилот билан боғлиқ мураккаблик қуйидагилар асосида 
шаклланади: 
- одамлар ва уларнинг интилишлари; 
- ташқи муҳитнинг таъсири; 
- ташкилот элементларининг кўплиги; 
- элементлар орасидаги муносабатларнинг турличалиги. 
Нуқтаи- назарлар турличалиги уларни умумий махражга келтириш заруратини 
шакллантиради. Умумий мақсадларга эришиш учун ечиладиган масалаларни 
режалаштириш, ташкил этиш, мувофиқлаштириш ва назорат қилиш бўйича барча учун 
умумий ҳисобланган хатти-ҳаракатларнинг йўналиши, қоидалари ишлаб чиқарилиши 
зарур бўлади. Булар бошқариш п р и н ц и п л а р и дейилади. Бошқариш тамойиллари 
умумий мақсадларга эришиш йўлидаги хатти-ҳаракатларни тартибга солади. Бошқариш 
қонунлари, тамойиллари ва воситалари орасидаги боғлиқлик қуйидаги чизмада
келтирилган:
Бошқариш 
қонунлари 
бошқариш
принцилари 
бошқариш 
усуллари 
раҳбарлик
услублари 
Ҳозирги замон манежментининг тамойиллари ҳақида сўз борганда А.Файолғ 
томонидан ѐритилган қуйидаги бошқариш тамойиллари тушунилади: 
- меҳнат тақсимоти; 
- хокимият; 
- интизом; 
- фармойиш беришнинг бирлиги; 
- раҳбарликнинг бирлиги; 
- хусусий интилишларнинг умумий интилишларга буйсуниши; 
- рағбатлантириш; 
- марказлаштириш; 
- бошқариш поғоналари (иерархия); 
- тартиб; 
- адолатлилик; 
- ходимларнинг турғунлиги; 
- ташаббус; 
- ходимларнинг бирлиги. 
Бу тамойиллардан ташқари Г.Эмерсон унумдорликни оширишнинг 12 принципини 
илгари суради: 

---

210 
1) вазифа ва мақсадларни аниқ белгилаш; 
2) соғлом фикр; 
3) ақлли маслаҳат; 
4) интизом; 
5) ходимга нисбатан адолатли бўлиш; 
6) тезкор, ишончли, тўла, аниқ, мунтазам ҳисоб-китоб; 
7) диспетчерлаштириш; 
8) норма ва графиклар ; 
9) шарт-шароитни қоидага солиш; 
10) операцияларни нормалаш; 
11) стандарт кўрсатмалар; 
12) унумдорлик учун мукофотлаш. 
Бу тамойиллар хозир ҳам ўз аҳамиятини йўқотган эмас ва бизнинг шароитимизда ҳам 
(яъни бозор муносабатларига ўтиш даври шароитида ) қўлланилиши мумкин.