Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

11 амалий машғулот 
 
№9 Лаборатория иши 
 
Мавзу: Тақиқланган мурожаат қилишдан ахборотни ҳимоя 
қилишнинг КРИПТОН - ВЕТО криптографик тизими 
Режа: 
1. Қисқача назарий маълумот 
2. Ишни бажарилиш тартиби ва қўйилган вазифа:
Дарснинг мақсади: Тақиқланган мурожаат қилишдан ахборотни ҳимоя 
қилишнинг КРИПТОН - ВЕТО криптографик тизимини ўрганиш ва ундан 
фойдаланиш кўникмасини ҳосил қилиш 
 
o
Таянч иборалар: КРИПТОН - ВЕТО , ахборотни “шаффоф” шифрлаш, КРИПТОН-
ЗАМОК, Secret Disk, абонентлик шифрлаш (АШ), пакетли шифрлаш (ПШ), Kripton Sign 
дастури. 
Дарс ўтиш воситалари: синф доскаси, ўқув-услубий қўлланмалар, компютер, 
машғулотга доир слайдлар, машқ ва масалалар тўплами. 
Дарс ўтиш усули: суҳбат, мустакамлаш, намойиш, амалий ишлаш. 
Дарснинг технологик харитаси:-80 минут. 

---

204
Ташкилий қисм: хонанинг тозалиги, жиҳозланиши, санитария ҳолати, талабаларнинг 
давомати-2 минут. 
Талабалар билимини баҳолаш: ўтилган мавзуни қисқача такрорлаш, талабалар билан 
савол – жавоб ўтказиш ва баҳолаш- 20 минут. 
Янги мавзу баёни: -30 минут. 
Мавзуни ўзлаштириш даражасини аниқлаш ва мустаҳкамлаш-20 минут. 
Синов саволлари – 5 минут. 
Уйга вазифалар бериш - 3 минут.
 
Мавзу баёни 
Қисқача назарий маълумот: 
КРИПТОН-ВЕТО тизими МS ДОS 5.0 ва ундан юқори, Windows 3.1 ОТ лари бошқаруви 
остида ишлайдиган, 386 просессордан паст бўлмаган ШК ларни ҳимоя қилиш учун 
мўлжалланган. Бунда ШК абонентлик пункти, пакетларни коммутасиялаш маркази, калитларни 
ишлаб чиқариш маркази сифатида ишлатиши мумкин. 
Тизим шахсларни ва уларнинг ҳуқуқларини ШК даги ахборотга мурожаат қилиш 
ҳуқуқини чеклайди. Унинг амалга оширилиши ГОСТ 28147-89 алгоритми бўйича мантиқий 
дискларни “шаффоф” шифрлаш ва ГОСТ 34.10ғ11-94 бўйича електрон рақамли имзо 
технологияларига асосланган. 
КРИПТОН-ВЕТО тизимининг асосий функсиялари таркибига қуйидагилар киритилган: 
 ШК ни ёки “винчестр” ни ўғрилаб кетилганда ахборот махфийлигини таъминлаш; 
 компютер ресурсларига мурожаат қилиш бўйича фойдаланувчининг ваколатларини 
чеклаб қўйиш; 
 дастурнинг яхлитлигини уни бажаришга ишга тушириш вақтида текшириш; 
 тизимда пайдо бўладиган ҳодисаларни қайд қиладиган тизимли журнални олиб бориш; 
 ҳимоя қилинган дискка мурожаат қилишда ахборотни “шаффоф” шифрлашни таъминлаш; 
 вируслар, фойдаланувчи хатолари, техник ишдан чиқишлар ва ёмон ниятли киши 
ҳаракатлари келтириб чиқарган бузилишларни пайқаш.