Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

Rotorli dvigatellar

Keyingi 100 yil ichida ichki yonuv dvigatellariga teng keluvchi dviga-tellarning 100 dan ortiq varianlari taklif etildi, lekin ulardan faqat-gina bittasi – rotorli dvigatelgina amaliyotga tadbiq etildi.

Rotorli dvigatellarning ikki xili mavjud. Biri gazotrubinali, ik-kinchisi rotor-porshenli. Rotor-porshenli dvigatelni uning ixtirochisi-ning nomi bilan Vankel dvigateli deb ham atashadi. Hozirda Vankel dvi-



8-rasm. To’rt takt: a - kiritish; b - siқish; v - ish takti; g – chiқarish.

gatellari Volkswagen va Mazda kompaniyalarining ba’zi bir modellarida qo’llanilmoqda.

Rotor-porshenli dvigatelning porshenli dvigateldan farqi shundaki, unda porshen o’rniga aylanadigan rotor qo’llanilgan. Rotor maxsus formaga ega bo’lib bu formani “DELTROID” formasi deyiladi. RPD da ham 4 takt mavjud.

RPD da rotor stator deb ataluvchi korpus ichida aylanadi. Ekssten-trikli val atrofida rotor aylanadi va rotorning uch qirrasi stator tanasi-ning uch nuqtasiga tegib o’tadi. Rotor bilan stator o’rtasida uchta hajm paydo bo’ladi va bu hajmlarda 4 takt amalga oshriladi.

Rotor porshenli dvigatelning ko’rinishi 9-rasmda keltirilgan.

Rotorli dvigatellarning afzalligi shundaki, ularda porshen va shatun yo’qligi uchun dvigatel yengil, rotorning aylanishlar soni 10000-16000 min^-1

Kamchiligi burovchi momentning kichikligidir. Bu kamchilikni qisman yo’qo-tish uchun bitta valga ikkita rotor o’rnatiladi. RPD ning kamchiliklariga yoqilg’ining ko’p sarf qilishi va ishlatilgan gazlarning zararlilik daraja-si porshenli dvigatellarga nisbatan yuqoridir.