Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

Natural usulda
har bir ishchi yoki ishlab chiqargan mahsulotning miqdori 
natural o’lchov (dona) bilan aniqlanadi. Bunda jonli mehnat sarfini bildiruvchi 
kishi-soat, kishi-kun, kishi-oy, kishi-yil, ish vaqti birliklardan foydaniladi. 
Mehnat usulida
kishi-soat, ya’ni ma’lum vaqt birligi ichida mahsulotni 
ishlab chiqarish uchun ketgan ish vaqti sarf (bir dona mahsulotning mehnat sarfi) 
Меќнат
унумдор-
лигини
ошириш
резервлари.
Маќсулот
серме
ќ
-
натлигини паса-
йиши .
1.
Меќнатнинг
техниктаъминлан-
ганлигини
œ
сти-
риш.
2. Технологияни
такомиллаш-
тириш.
3. Илгор иш усул-
ларидан
фой-
даланиш.
Кадрлар малакаси ,
улардан
фойдала-
ниш.
1. Малакани
ошириш.
2.
Бошšарув
аппаратурасини
такомиллаштириш.
Иш
ваšтидан
фой-
даланишни яхши-
лаш.
1.
Меќнат
интизо-
ми бузилишини
олдини олиш.
2.
Меќнатни
тугри
ташкил этиш.

---

umumiy o’lchov birligi bo’lib hisoblanadi qiymat usuli mehnat unumdorlikini 
aniqlashda keng qo’llaniladigan asosiy usullardan biri hisoblanadi. Bu usul 
bo’yicha korxonada ishlab chiqarilayotgan barcha turdagi mahsulotlar xajmi 
qiymat ko’rsatkichi (ulgurji baho, normativ sof mahsulot) ifodalanadi. Bu esa 
ishlab chiqarilayotgan mahsulotning miqdorigina emas, balki uning sifatiga xos 
o’zgarishlarni hisobga olish imkonini beradi.
Кorxona, tarmoq va umuman xalq xo’jaligida ishlab chiqarishni sifat va 
miqdor jihatdan yuksaltirishda foydalanishi mumkin bo’lgan texnikaviy, texnologik, 
tashkiliy va ijtimoiy-iqtisodiy ko’rsatkichlarning o’rni salmoqlidir.
Bu kursatkichlarning imkoniyatlari avvalo ishlab chiqarishda jonli va 
buyumlashtirilgan mehnat sarfini qisqartirishdan iboratdir. Moddiy ne’mat ishlab 
chikarishni ish kuchini kupaytirish hamda uning unumdorligini oshirish evaziga 
ham rivojlantirish mumkin. Ijtimoiy mehnat sarfini tejashni ta’minlovchi barcha 
tashkiliy-texnikaviy tadbirlar ishlab chiqarish imkoniyatlardan foydalanish 
jarayonlaridir. Bunda texnika taraqqiyoti ijtimoiy mehnat unumdorligini oshirish 
jarayoni sifatida namoyon bo’ladi, uning tabiiy o’lchovi vaqtidir.
Demak rejalashtirish muxim vazifalaridan biri bo’lib mehnat unumdorligini 
o’stiruvchi ko’rsatkichlarning aniqlash va ulardan foydalanish xisoblanib, ular xalq 
xo’jaligida: tarmoqlar va tarmoqlararo ishlab chiqarishdagi turlarga bo’lish 
mumkin.
Xalq xo’jaligi bo’yicha olingan ko’rsatkichlardan foydalanish umumiy 
ijtimoiy mehnat unumdorligini o’sishiga ta’sir etadi. 
Tarmoq ko’rsatkichlari eng avvalo ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish, 
yiriklashtirish va kengaytirishda ifodalanadi, buning natijasida, korxonalar orasida 
xamkorlik kengayadi. 
Tarmoqlararo ko’rsatkichlardan foydalanish, mehnatni tashkil etishni 
takomillashtirish va mahsulotning mehnat talabligini pasaytirish bilan bog’liq.
Tajribaga binoan mehnat unumdorligini oshirishning ichki imkoniyatlarini: 
1.
mahsulotning sermehnatligini pasaytirish bilan bog’liq imkoniyatlar-yangi 

---

texnika va texnologiyalarni joriy qilish; ishlab chikarish jarayonlarini
mexanizasiyalashtirish va avtomatlashtirish; 
2.