Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

U qisqa mudatli va uzoq mudatli
ishsizlar ko’rinishiga ega. Uzoq va qisqa 
mudatli ishsizlik nisbati mamlakatning iqtisodiy ahvoliga qarab o’zgarib turadi.
Bo’sh ish joylar soni.
Ishga layoqatli aholi soniga teng bo’lgan holatda 
tabiiy yoki to’la ish bilan bandlik deyiladi. Aholining to’la bandligi ta’minlangan 
davrdagi ishsizlik ishsizlikning 
tabiiy darajasi
deb aytiladi.
17. 2 . Ishsizlik nafakasi
 
Ishsizlikdan ximoya qilishning muhim shakllaridan biri ishsiz deb e’tirof 
etish yoki fuqaroga 
“
ishsiz
”
huquqiy maqomining berilishidir. 
“
Ishsiz
”
huquqiy maqomiga ega bo’lgan har qanday shaxs muayyan huquk va 

---

qo’shimcha kafolatlarni qo’lga kiritadi hamda unga bir qator majburiyatlar 
yuklatiladi.
Ishga va ish haqiga (mehnat daromadiga) ega bo’lmagan har qanday 
shaxs o’zi yashab turgan erdagi tuman (shahar) mehnat birjasiga ish so’rab 
murojaat qilishi mumkin. Bunda birinchi marta ish so’rab murojaat 
qilayotgan (avval xech qaerda ishlamagan) hamda qandaydir sabablarga 
ko’ra avvlgi ishidan, ish haqi (mehnat daromadi)dan mahrum bo’lib qolgan 
shaxslar toifalari o’zaro farq qiladi.
Birinchi marta ish qidirayotgan va kasbi (mutaxassisligi) bo’lmagan 
shaxsalar mehnat birjalariga ish so’rab murojaat qilganlarida ular dastlabki 
kasb tayoyrgarligini talab qilmaydigan ish bilan ta’minlanishlari, bunday ish 
topish imkoniyati bo’lmagan taqdirda esa, ularning yoshi va boshqa 
hususiyatlarini hisobga olgan xolda haq to’lanadiga boshqa ish, shu 
jumladan vaqtinchalik ish bilan ta’minlanadilar xamda bu toifadagi shaxslar 
uchun ana shunday ishlar maqbul keladigan ish sanaladi.
Avval mehnat qilgan, ya’ni ishdan va ish haqidan (mehnat 
daromadidan) mahrum bo’lgan shaxslar ularning kasb tayoyrgarligi yoshi, 
salomatligi, mehnat staji, avvalgi mutaxassisligi bo’yicha tajribasi, yangi ish 
joyiga transportda qatnash qulayligi xisobga olingani xolda ish bilan 
ta’minlanadilar hamda ana shu talablarni to’la hisobga oluvchi ish ular 
uchun maqbul keladigan ish sanalishi mumkin.
Ishsiz deb e’tirof etilgan shaxs mehnat organi tomonidan o’ziga taklif 
etilgan va maqbul keladigan ishni rad etishga qoida bo’yicha haqli emas. Ish 
bilan ta’minlash davlat hizmatida ro’yxatga olinganidan boshlab 10 kun 
ichida taklif etilgan o’ziga maqbul ishni ikki marta rad etgan shaxslar ish 
qidirayotgan deb e’tirof etilmaydi va ishsiz maqomidan mahrum qilinadi. 
Bunday shaxslar taklif etilgan ishni rad etgan paytlaridan boshlab 30 
kalendarь kun o’tgachgina ishsiz sifatida qayta ro’yxatga olinishlari mumkin.

---

O’zbekiston Respublikasining yangi taxrirdagi 
“
Aholini ish bilan 
ta’minlash haqida
”
gi qonuning 24-moddasida aytilishicha: 
Davlat ishsiz shaxslarga quyidagilarni kafolatlaydi: 
-ishsizlik nafaqasi to’lash; 
-mehnat organlarining yo’llanmasi bo’yicha kasbga tayoyrlash, qayta 
tayoyrlash yoki malaka oshirish davrida stipendiya to’lanishi hamda shu 
davrni umumiy mehnat stajiga qo’shish; 
-ishsiz shaxsga qaramog’idagilarni hisobga olgan xolda moddiy 
yordam berish; 
-haq to’lanadigan jamoat ishlarida qatnashish imkoniyati; 
-mehnat organlarining taklifiga binoan ishlash uchun ixtiyoriy ravishda 
boshqa erga ko’chish bilan bog’liq xarajatlarini qoplash; 
Ishsizlik nafaqasining miqdori, berilish muddati bir qator omillarga: 
ishsiz shaxsning avval ishlagan-ishlamaganligi, ishdan bo’shash sabablari 
va boshqa bir qator xolatlarga bog’lih bo’ladi.
Ishsizlik nafaqasi ishdan va ish haqidan (mehnat daromadidan) 
marhum bo’lgan yoki uzoq vaqt tanaffusdan keyin (bir yildan ortiq) mehnat 
faoliyatini kayta boshlashga harakat qilayotgan shaxslar uchun ko’pi bilan 
o’n ikki oylik davr davomida yigirma olti kalendarь haftadan (182 kundan) 
ortiq bo’lmagan davr davomida to’lab boriladi.
16 yoshga to’lmagan bolalari va qaramog’ida boshqa kishilar bo’lgan 
ishsizlarga nafaqa miqdori 10 foiz oshiriladi.
280,3
195
324,3
206,4
399,8
229,5
1996
1997
1998