Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

2.9.2. Нейтрали ерга уланган тўртта симли электр тармоқларида бир фазали шикастланишлардан ҳимоя

Узунлиги катта линияларнинг сўнггидаги бир фазали қисқа туташув токлари билан линияларнинг максимал ишчи токи орасидаги фарқ кам бўлади. Эрувчан сақлагичлар ва автоматик виключателлар максимал ишчи токдан четлаштирилиши сабабли бир фазали қисқа туташув вақтида сезгирлиги етарли бўлмаслиги мумкин.

Ҳаво линиялари учун характерли шикастланиш бўлиб симнинг узилиши ва ерга тушиши ҳисобланади. Бундай шикастланиш одамлар учун хавфли ва ёнғин келиб чиқишига олиб келиши мумкин. Кучланиши 1кВ гача бўлган линияларда узилган сим билан ер орасидаги қаршилик кенг чегараларда ўзгариши сабабли бир фазали ерга қисқа туташувдан ҳимояни бажариш мураккаб.
Нол кетма-кетлик токларидан фойдаланиш сезгирлиги анча катта ҳимояни бажариш имконини беради, чунки ҳимояни ишчи максимал токдан четлаштириш зарурияти бўлмайди. Бундай ҳимоялардан бири бўлган ФО-0,4 ҳимоянинг схемаси 27-расмда келтирилган. У бир трансформаторли нол кетма-кетлик ток фильтр TAZ га уланган VC тўғирлагич, С конденсатордаги кучланишни неон лампа HV ва VDT тиристорнинг бошқариш электродларининг очилиш кучланиши билан таққословчи элементдан ташкил топган.



27-расм. ФО-0,4 ҳимоя

Кўрсатилган кучланишлар тенг бўлганда неон лампа тиристорни очади ва узиш электромагнити YAT дан ток ўтиб коммутация аппаратини узади. Конденсатордаги кучланишнинг ўсиш тезлиги шикастланиш токининг қийматига боғлиқ, шу сабабли ҳимоя R4 ва R5 қаршиликлар билан аниқланувчи токка боғлиқ ҳаяллаш вақтига эга. Ҳимоя ўрнатмасининг токка боғлиқ бўлмаган қисмида минимал ҳаяллаш вақти t_ҳ.и.қ=0,30,6с; ҳимояни ишга тушиш токининг I_ҳ.и.қ= 30, 60, 90 А га тенг бўлган учта қийматини R1, R2 ва R3 резисторлар ёрдамида ўрнатиш мумкин. Схемада неон лампадан ўтадиган токни чеклаш учун R6 резистор уланган.

ФО-0,4 турдаги ҳимоянинг камчилиги унинг ишга тушиш токини максимал ишчи носимметрия токидан четлаштириш зарурлигидир.