Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

2.2.2. МТҲ нинг сезгирлиги

МТҲ нинг сезгирлиги қуйидаги ифодага асосан аниқланади
К_с = I_р.min/I_рu ,
бу ерда I_р.min- минимал қисқа туташув режимида ток релесининг чўлғамидан ўтувчи ток. Схема коэффициенти К_сх=1 бўлса
К_с = I_к.min/I_ҳи,
бу ерда I_к.min- қисқа туташув МТҲ ҳимоя зонасининг сўнггида бўлганда ҳосил бўлувчи минимал қисқа туташув токи.
Агар МТҲ асосий ҳимоя бўлса К_с1,5 ёки резерв ҳимоя бўлса К_с1,2 бўлиши керак.
2.2.3. МТҲ нинг схемалари.

МТҲ схемаларининг асосий турлари қўйдагилар:

а) оператив занжирларни таъминлаш усули бўйича:
1) ўзгармас оператив токли;
2) ўзгарувчан оператив токли;
б) реле ишлаш вақтининг токка боғлиқлик характери бўйича:
1) боғлиқ характеристикали;
2) боғлиқ бўлмаган характеристикали;
в) ишлаш усули бўйича :
1) бевосита ишлайдиган;
2) билвосита ишлайдиган;
г) бажарилишда фойдаланилган фазалар сони бўйича :
1) уч фазали;
2) икки фазали;
д) ишга туширувчи (ўлчовчи) релелар сони бўйича :
1) бир релели;
2) икки релели;
3) уч релели.
Уч фазали схемада (2.3-расм) учта ток трансформатори ва учта ток релеси юлдуз схема бўйича уланган. Қисқа туташув юзага келганда, масалан, К нуқтада, қайси фазадан қисқа туташув токлари ўтса ўша фазага ўрнатилган ток релеси ишлайди. Ток релелари КА1, КА2, КА3 лардан қайси бири ишлашидан қатъий, назар қисқа туташув юзага келганда вақт релеси ишга тушиб, маълум вақтдан кейин унинг контактлари уланади. Оралиқ реленинг чўлғами КL дан ток ўтиб КL.1 контакт дарҳол уланади, узиш электромагнити YAT дан ток ўтиб Q виключател узилади. Кўрсаткич реле КН ҳимоянинг ишлаганлигини қайд қилади.



2.3-расм. Ўзгармас оператив токда бажарилган МТҲ нинг уч фазали схемаси

Уч фазали схема қисқа туташувларининг ҳамма турларида ҳам ишлайди. Лекин у мураккаб ва қиммат бўлганлиги сабабли фақатгина нейтрали ерга уланган электр тармоқларида айрим ҳоллардагина ишлатилади.

Икки фазали схема (2.4,а-расм) нейтрали ерга уланмаган электр тармоқларида кенг қўлланилади. Бундан ташқари икки фазали қисқа туташувдан махсус ҳимояга эга бўлган нейтрали ерга уланган электр тармоқларида ҳам қўлланилади.






2.4-расм. Ўзгарувчан оператив токда бажарилган икки фазали бир релели МТҲ нинг схемаси

Икки фазали бир релели схема (2.4,б-расм) фақатгина 6-10 кВ гача бўлган электр тармоқларида ва электродвигателларни ҳимоя қилиш учун ишлатилади.