|
KASBIY TARBIYA
SamDAQI o‟qituvchisi I.Egamov SamDAQI o‟qituvchisi F.Axatov
Kasbiy Tarbiya texnologiyasi asosida tarbiyaviy jarayon yotadi.
O‘quvchilar faoliyatini tashkil etuvchilar bo‘lib, ular tomonidan erishiladigan
natijalarni rejalashtirish va unga erishish usullari, bu usullarni modellashtirish
ishlab chiqarilgan reja va modellarni ro‘yobga chiqarish, bu rejalarni amalga
oshiruvchi shaxsning faoliyati va axloqini boshqarish kabilar qisoblanadi.
Tarbiya – tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatlarini o‘z ichiga olgan
ikki yoqlama jarayon. Tarbiyachilar bilan va tarbiyaga ega bo‘lgan kishilar
tarbiyalanuvchilar
bilim
va
tajriba
o‘rganuvchi yoshlardir. Ammo
tarbiyalanuvchilar muayyan darajada aktiv faoliyat ko‘rsatmasalar tajriba va
bilim o‘rgana olmaydilar.
Tarbiya jarayoni- bu maqsadga yo‘nalganlik, ko‘p omillik, jo‘shqinlik,
davomiylik,uzluksizlik,
komplekslilik,varitlilik,ikki
tomonli
harakter,
natijalarning olisligidan iboratdir.
Tarbiya vazifalari
1.O‘z vatanini fuqarosini tarbiyalash. Tarbiyaning bu vazifalarni amalga
oshirish quyidagilarni taqazo etadi;
Milliy vatanparvarlik, o‘z vataniga, tarixiga, madaniyatiga iftixor tuyg‘usi;
Millatlararo madaniy munosabatlar, siyosiy madaniyat.
2.Shaxsning ma'naviyatini sakllantirish. Ma'naviyat kishining ichki
dunyosi bo‘lib, uning jamiyat va tabiatdagi, obrazi, taqdiri va rolini ifoda etadi.
Ma'naviyat darajasi bu, ma'lum ma'noda, insoniylik mezonidir. Ma'naviyatni
shaklllantirish bu uning shaxsiy qarakatlari, intilishlari, refleksiyasi bilan
kishining ichki dunyosini vujudga keltirishdir.
287
3.Meqnatkash inonning iqtisodiy tafakkurini tarbiyalash mehnatga, kasbga
qurmat va ijtimoiy-psixologik jiqatdan yoshlarda mustaqillik, ijod, ishchanlik,
faollik, yuqori kasbiy tayyorgarlik sifatlarini kuchaytirish zarur.
4.Ruhiy - jismoniy soqlomlikni tarbiyalash. Bu axloqiy – qayotiy
muvozanat va psixologik qulaylik qolatini ushlab turish qamda jismoniy
rivojlanish me'yoridan uzoqlashib ketishga yo‘l qo‘ymaslik ko‘nikmalarini
shaklllantirishdir.
5.Kishining tabiat bilan munosabatini uyqunlashtirish.
Ekologik fojia muammosi davrimizning eng dolzarb muammolaridan
biridir. Kishining tabiat bilan munosabatini uyqunlashtirish konkret xududiy
o‘ziga xoslikni qisobga olgan qolda o‘lkashunoslik va tabiatshunoslik bo‘yicha
amaliy faoliyatni kuchaytirish va kengaytirishni talab etadi.
Bu esa, o‘z navbatida, tarbiyalanuvchilarga nafaqat ekologik xavfsizlik
qoidalarin anglab etish balki, tabiatni qo‘riqlash ishida shaxsan qatnashish
zarurligiga ishonch qosil qilish imkonini qam beradi.
6. Shaxsda induviduallik va jamoaviylikni tarbiyalash.
Sobiq Ittifoq davrida pedagogika shaxsni jamoada va jamoa orqali
tarbiyalashga yo‘naltirilgan edi. qozirgi paytda ayrim pedagogik doiralarda
individual tarbiya qaddan tashqari maqtalmoqda. Aslida individual va jamoaviy
tarbiya bir-biriga zid emas. Individuallik tabiat tuqfasi bo‘lib, uni rivojlantirish
zarur. Modomiki, inson jamiyatda yashar ekan, u jamiyatdagi axloq va ququq
mezonlarini, ijtimoiy fikrlarni qurmat qilishi lozim. Mehnatning aksariyat
ko‘rinishlari uchun jamoa qarakati zarur bo‘ladi. shu tufayli jamoaviylik ruqida
tarbiyalash dolzarb masala bo‘lib qisoblanadi. Ayni cog‘da individual tarbiya
niqoyatda muqimdir, chunki bunga dastlab etarlicha e'tibor berilmagan edi, qozir
esa buni zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar talab etmoqda.
Tarbiya printsiplari – bu umumiy qoida bo‘lib unda tarbiyaviy jarayonini
tashkil qilish mazmuni, metodlari sakllariga bo‘lgan asosiy talablar aks etgan.
Ta'lim printsiplaridan farqli ravishda ular o‘qituvchilar tomonidan tarbiyaviy
vazifalarni hal etishda qo‘llaniladi. Bu printsiplarning asosiy jiqatlari:
majburiylik, komplekslilik (uyg‘unlilik), teng aqamiyatlilik bo‘lib qisoblanadi.
Tarbiya printsiplari – bu tarbiyachilar uchun tayyor va qar narsaga
yaraydigan qoida emas, chunki uni qo‘llash bilan yuqori natijalarga erishib
qolinmaydi.
Bu tarbiyachining na tajribasini, na mag‘oratini almashtira oladi, ularning
amalga oshirishi shaxs faoliyati bilan sakllangan.
Tarbiya printsiplari tizimi (sistemasi)
Tarbiyaviy jarayon tayanuvchi printsiplar tizimida quyidagilarni ajratish
mumkin:
-tarbiyaning ijtimoiy yo‘nalganligi;
-tarbiyaning xayot va mehnat bilan boqliqligi;
-tarbiyada ijobiy jiqatlarga tayanish;
- tarbiyani insonparvarlashtirish;
-shaxsiy yondoshish;
-tarbiyaviy ta'sirning umumiyligi.
Tarbiyaning ijtimoiy yo‘nalganligi. Ilg‘or o‘qituvchilar tarbiyani ijtimoiy
inistitut sifatida tushunganlar. Turli davlarda yo ijtimoiy, yo davlat, yoki shaxsiy
288
yo‘nalish kasb etib, uning mazmun printsiplari o‘zgargan. Mazkur printsip
o‘qituvchining barcha faoliyati tarbiyaning davlat strategiyasiga mos xolda o‘sib
kelayotgan avlodini tarbiya vazifalariga bo‘ysundirishni talab qiladi va
tarbiyachilar faoliyatini shaxsni ijtimoiylashtirishga yo‘naltiradi. Bu printsiplarni
amalga oshirishning asosiy qoidalari tarbiyaviy (mehnat, ijtimoiy, o‘yin va b.)
faoliyat jarayonida o‘quvchilarda faoliyatning ijtimoiy qimmat va muqim
sababga molik, ijtimoiylashtirish sur'atini tezlashtirishni tashkillashtirish
zaruriyati bilan boqlangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
