Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон тиббий-илмий фаолият билан

 

---

347 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. 
П. Яковлева. - М.: Высш. шк., 1990. - С. 237. 
2. Смоковница обыкновенная, винная ягода или фига // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и 
ред. тома акад. В. Л. Комаров. - М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1936. - Т. V. - С. 380-382. 
3. Энциклопедия китайской медицины: целительные силы природы. - 2-е изд., СПб 
«Нева», 2004. - 448 с. 
 
QAND LAVLAGINING XALQ TABOBATIIDAGI AHAMIYATI 
1
Isaqov X. Texnika fanlari doktori, dosent 
2
Xoliqova M.R. Magistrant 
2
Mamatqulova S.A. Kimyo fanlari falsafa doktori (PhD) 
1
Andijon davlat universiteti 
2
Farg’ona davlat universiteti 
Bu guruxga sersuv, shirali quruq moddasi kam bo’lgan ildizmevalilar 
kiradi.Bu 
guruhdagi 
o’simliklar 
har 
xil botanik 
oilani 
(sho’radoshlar,soyabonguldoshlar,karamdoshlar, 
murakkabguldoshlar) 
vakili 
bo’lib, ularning oilasida bir, ikki va ko’p yillik turlari uchraydi. 
O’zbekistonda aksariyat holda ikki yillik turlari (qand lavlagi,xashaki 
lavlagi,sholgam sabzilar) ekilmoqda. Ildizmevalilar har xil yo’nalishda 
qo’llaniladi.Qand lavlagi qand ishlab chiqarish uchun ekiladi. Qolgan 
ildizmevalilar oziq –ovqat sanoatida va chorvaga yem uchun foydalaniladi. 
Ildizmevalilarning tarkibida 10% dan 30% gacha quruq modda bo’ladi, ularning 
tarkibida ko’p miqtorda qand, kraxmal,tuzlar, vitaminlar (С,B,B
2
,K,E, va boshqa), 
karotin mavjud.Tarkibida suv ko’p bo’lganligi tufayli saqlash qiyin. 

Ildizlari deyarli yangi hosilning ozuqa moddalarini va tarapevtik 
xususiyatlarini saqlab qoladi. Betanin lavlagidan (Beta vulgaris rubra) olinadi va 
qadimgi Rim davridan beri dori sifatida ishlatilgan. So'nggi bir necha o'n 
yilliklarda, birinchi navbatda, lavlagi yurak-qon tomir kasalliklarini davolashda 
yordam berishi mumkin bo'lgan parhez nitratlar manbai ekanligi aniqlanganligi 
sababli, giyohvand moddalarni iste'mol qilish uchun betaninga ilmiy qiziqish ortdi 
[1]. betalain (betanin) komponenti qon bosimini sezilarli darajada pasaytiradi. 
Betanin qizil qon hujayralarining oksidlanish shikastlanishini va gemolizini 
kamaytiradi va aterosklerozda LDL xolesterin bilan bog'lanadi, bu esa LDL 
oksidlanishini inhibe qilishga olib keladi. Betanidin ham, betanin ham E 
vitaminiga qaraganda kuchliroq va samaraliroq ko'rinadi. Shunday qilib, uning 
lipidlarni kamaytiradigan va anti-aterosklerotik xususiyatlari kardioprotektiv 
faollikka yordam beradi [2]. 
An'anaviy tibbiyotda lavlagi sharbati gipertoniya, jigar kasalliklari, kamqonlik, 
qo'zg'aluvchanlikning kuchayishi va o'pkaning yallig'lanish kasalliklari uchun 
ishlatiladi. 

---

426 
15