Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги œзбекистон давлат жа²он тиллари

Зокир Бойназаров
Самарқанд давлат университети тадқиқотчиси 
“ДЕВОНУ ЛУҒАТ-ИТ ТУРК” 
АСАРИДА ИФОДАЛАНГАН 
БОЛАЛАР ДУНЁСИНИНГ ЛИСОНИЙ 
МАНЗАРАСИ
АННОТАЦИЯ
Ушбу  мақолада  оламнинг  лисоний  манза-
раси, унинг турлари, олам манзаралари ичида 
болалар  дунёси  лисоний  манзарасининг  тут-
ган ўрни ва уларнинг ўрганилиши, ХI асрдаги 
“болаларча” манзара ва унинг “Девони луғат-
ит турк” асарида ифодаланиши, “бола тили”, 
“болаларча” манзарани ифода етувчи концепт-
лар, уларнинг турлари ҳамда таҳлили ҳақида 
айрим мулоҳазалар келтирилган. 
XI аср туркий халқлар ижтимоий ҳаётининг 
деярли  барча  жабҳаларини  ўзида  акс  эттир-
ган Маҳмуд Кошғарийнинг “Девону луғат-ит 
турк”  асарида  биз  таҳлил  қилаётган  болалар 
дунёсига  оид  лисоний  консептлар  тадқиқи 
ҳам  муҳим  аҳамият  касб  етади.  “Девон”нинг 
тегишли  ўринларида  болалар  ҳаётининг  тур-
ли  босқичлари  –  туғилиш,  ўсиш-улғайиш, 
тил  чиқиш,  бешик  ҳаёти,  юриб  кетиш  ҳамда 
она ва бола, ота ва бола, болалар ва катталар, 
бола ўйинлари ва ўйинчоқлари, алла ва эрта-
клар,  бола  тарбияси,  тарбия  усул  ва  восита-
лари каби мавзуларда кўплаб сўзлар келтири-
лади. Туркиялик тадқиқотчилар Зекеря Батур 
ва  Мерве  Бешташнинг  маълумотларига  кўра, 
“Девон”даги  жами  8000  яқин  сўзнинг  145 
таси болалар дунёси, уларнинг ўсиб-улғайиши 
ва  таълим-тарбия  жараёнини  ифодаловчи 
сўзлардир.