Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

абсолют рента
нинг
пайдо 
бўлишига олиб келади. Дифференциал рентадан фарқ қилиб абсолют 
рента алоҳида ер участкалариниг унумдорлигидаги фарқларга ва 
қўшимча сарф қилинган харажатларнинг унумдорлигига боғлиқ 
бўлмайди. Ижарачилар ер учун ижара ҳақини қишлоқ хўжалик 
маҳсулотлари баҳоси унга ўртача фойдадан ортикча даромад келтириш
шарти бажарилгандагина, ўртача фойда учун зарарсиз қилиб тўлайдилар. 
Бундан кўринадики, ерга хусусий мулкчилик оқибатида қишлоқ хўжалик 
маҳсулотлари баҳоси, ёмон ернинг ишлаб чиқариш шароити билан 
аниқланадиган ишлаб чиқариш баҳосидан юқори бўлади. Ёмон ер 
участкасини ижарага олган ижарачилар қишлоқ хўжалиги 
маҳсулотларини ишлаб чиқариш баҳосидан ошадиган баҳода сотиб, ер 
эгаларига абсолют рента шаклида ўзлаштирадиган, ўртача фойдадан 
юқори даромад келтирадилар. Шундай қилиб, барча ижарачига берилган 
ер участкалари ер эгаларига абсолют рента келтиради. 
Ер эгалари ижара ҳақи шаклидаги абсолют рентани фақат қишлоқ
хўжалиги мақсадлари учун фойдаланиладиган ер учун эмас, балки бино 
ва иншоотларни қуриш учун мўлжалланган ер участкалари учун, 
шунингдек, фойдали қазилмаларни қазиб олиш мақсадида ижарага 
берилган ер учун ҳам оладилар.
Қурилиш участкалари учун тўланадиган абсолют рентанинг
хусусияти шундан иборатки, унинг миқдорига жойлашган ўрнига қараб 
тўланадиган дифференциал рента катта таьсир кўрсатади. 
Демак, қандай тури бўлишидан қатий назар, бошқа барча маълумотлар 
билан бир қаторда, рента – ернинг баҳосини ўрнатишда муҳим рол 
ўйнайди. 
Ернинг аниқ бозор баҳосини ўрнатиш учун ер кадастри маълумотлари 
зарур; фақат шу асосда ер ресурсларининг сифати ва бошқа хоссаларини 
ҳисобга олган ҳолда объектив баҳолаш мумкин.
Ер кадастри
– бу давлат томонидан ер тўғрисида объектив 
маълумотларни олиш мақсадида ўтказиладиган ернинг учети, рўйхатга 
олиш ва баҳолаш бўйича ҳаракати тизими; кадастр шундай қилиб, давлат 
томонидан махсус амалга ошириладиган ҳисоб-китоб-баҳолаш тадбирини 

---

136 
ифодалайди. У ернинг ҳолати, миқдори, сифати ва баҳолаш ҳуқуқлари 
тўғрисида ишончли маълумотлар ва ҳужжатлардан иборат бўлади. 
Давлат кадастри ердан оқилона фойдаланиш ва уни мухофаза қилишни 
таъминлаш, ер эгалари, ердан фойдаланувчилар ва ижарачилар 
ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, ернинг баҳосини, ер солиғини, ижара ҳақини 
ўрнатиш учун объектив асос яратиш мақсадида амалга оширилади. 
Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларнинг кадастри қуйидаги 
операцияларни ўз ичига олади: 
-ердан фойдаланувчиларни давлат рўйхатидан ўтказиш; 
-ернинг миқдор ва сифат жихатидан учети; 
-ерни баҳолаш (тупроқ бонитировкаси ва иқтисодий баҳосини ҳисобга 
олиб) 
Рўйхатга олиш
,
яъни ерларни натурада чегаралари аниқлангандан 
кейин мулк қилиб, эгалик қилиш учун, фойдаланишга ва ижарага беришни
расмийлаштириш ва ҳужжатларини бериш махсус органлар қарорлари 
асосида ўтказилади. Ер участкаларининг ҳуқуқий ҳолатлари ҳақидаги 
маълумотлар ернинг давлат кадастр китобида акс этдирилади ва ер мулки, 
ердан фойдаланиш ва ерни ижарага бериш, ер майдонидан мақсадли 
фойдаланишнинг объектлари ва субъектлари тўғрисидаги маълумотлардан 
ташкил топади.
Ернинг