Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Ўта зарарли -валеологик
глобал муаммолар
16. 
Наркомания-гиёҳвандлик касаллиги дунёнинг деярли барча 
мамлакатларида тарқалган бўлиб, бу йўлга кирган, ружу қилган 
шахс охир оқибат ҳам жисмонан, ҳам руҳан бутунлай издан 
чиқади.
17. 
Сабаби, 
уида 
“Толерантлилик” 
(организм 
сезгирлигининг 
ўзгариши) ва “Абсцинент синдром” (хуморилик белгиси) пайдо 
бўлиб, ҳар қандай даволаш ва чора-тадбирлар (баъзан вақтинча 
фойда берса ҳам) бу дарддан бутунлай ҳоли қила олмайди. 
Айтиш лозимки.фақат бир йўли, энди бошланган даврдагина 
катта куч билан қайтариш мумкин.
18. 
Гиёҳвандлик, бангилик, нашавандлик ва карахтлилик сўзлари 
наркомания сўзининг мазмунини тўлиқ очиб бераолмайди. 
Наркомания сўзи “нарко” - наркоз ҳамда “мания” - одам 
сўзларидан ташкил топган бўлиб, “наркоз” (карахт) ҳолатидаги 
одам, деган маънони англатади.
19. 
Классификация (гуруҳларга бўлиш) жиҳатидан наркоманияни 4- 
гуруҳга бўлиш керак (улар юқорида кўрсатилган) яъни:
1. Морфин ва морфин гуруҳига кирувчи воситаларни қабул қилишлик 
ҳолати.
2. Токсикомания - зарарли ва заҳарли моддалар истеъмол қилишлик 
туфайли кайф қилишлик.
3. Ичкиликбозлик - алкоголизм спиртли (этил спирти - алкогол) 
ичимликлар истеъмол қилиб, кайф қилишлик.
4. Чекиш. Бунда таъсир этувчи модда “никотин” (тамакида бўлади) ва 
“Каннабиоидлар” (наша ва каноп ўсимлигининг айрим турида бўлади) 
ҳисобланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ушбу гуруҳлардан чекиш энг кўп зарар келтириб чиқарувчи, жуда кўп 
тарқалган ҳамда олдини олишлик (профилактика) оғир бўлган тури 
ҳисобланади.
20. 
ОИТС-орттирилган иммун танқислиги синдроми,
СПИД-синдром приобретенного иммунодефицита,
ВИЧ-вирус - бу касал келтириб чиқарувчи микроорганизм, СПИД- 
бу касаллик клиник белгиларининг йигиндиси (синдроми). Лекин улар 
бир-бири билан чамбар-час боғлиқ. Вирус юқмаса касаллик пайдо 
бўлмайди:
ОИТВ-одам иммунтанқислиги вируси, ВИЧ-вирус иммунодефицит 
человека деган маъноларни англатади.
21. 
Ҳозирги кунда СПИД касаллиги ва ВИЧ - инфекциянинг келиб 
чикиш 
сабаблари 
(этиологияси) тарқалиш 
йўллари 
ҳамда 
кўпайиши, касаллликнинг ривожланиши (патогенези), олдини 
олишлик чора тадбирлари 
(профилактикаси) 
фанда 
яхши 
ўрганилган.
22. 
Касалликнинг ва вирус бор-йўқлигини, клиник белгиларини 
аниклаш (диагностикаси) ва даволаш тиббий ёрдам кўрсатиш 
учун 
барча 
қулайликлар 
мавжуд. 
Бунинг 
учун 
Республикамизнинг 
барча 
вилоятларида 
биокимёвий 
лабараториялар, марказлар ташкил қилинган. Уларда беморга 
тегишли 
бепул 
ёрдам, 
оила 
аъзоларига 
консультация 
беришлиликлар яхши йўлга қўйилган, улар яширган (аноним) 
ҳолда олиб борилади.
23. 
СПИД касали ва ВИЧ-инфекциянинг тарқалишида наркоманлар, 
секс, жинсий аъзо касалликлари (сифилис, гоноррея ва б) асосий 
сабабчи бўлгани учун наркомания ва ВИЧ-инфекция барча 
миитақаларда параллел ҳолда кўпаймокда. Шунинг учун дунё 
бўйича наркомания туфайли 200 млн. дан ортиқ, СПИД 
касаллиги ва ВИЧ инфекция туфайли 14 млн. дан ортиқ 
кишиларнинг ёстиғи қуриди ва бу жараён ҳамон шиддат билан 
давом этмоқда. Ҳозирча СПИД касаллигининг давоси топилган 
йўқ, натижа ўлим билан тугамокда.