Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

ЙОД ВА ТЕМ ИР ТАНҚИСЛИГИ КАСАЛЛИКЛАРИ.
М ИКРОЭЛЕМ ЕНТЛАР
ЙОД ЭЛЕМ ЕНТННИНГ ОЧИЛИШ ТАРИХИ ВА ЙОД
ТАНҚИСЛИГИ МУАММОЛАРИ
2004 йилнинг 24 декабрида Белорусияда «Жаҳон миқёсидаги йод 
танқислиги қўлимизда» шиори остида Жаҳон Соглиқни Сақлаш 
Ташкилоти (ВОЗ) 
нинг йигилиши бўлиб ўтди. 
Унда қуйидаги 
маълумотлар баён этилди. ВОЗ маълумотларига кўра йод танқислигига 
учраган давлатларнинг сони кейинги 10 йил ичида 2 баробарга камайган. 
«Иод билан таъминланганликнинг дунёдаги ҳолати» ҳақидаги маърузада 
йодли туз билан турли хил йўллар билан таъминлашлик «Стратегия»си ўз 
самарасини бермоқца. Аммо ҳозирги кунда эса йод танқислиги 54та 
давлатда рўйхатга олинганлиги таъкидланган.
ВОЗ бош директори Чон Вук Ли маърузасида йод танқислиги 
инсонларнинг соғлиги ва ривожланиши учун дунё бўйича кагга ҳавф 
туғдиради, айниқса болалар ва ҳомиладарларда. Иод танқислигининг 
сабаби ерда йод элементининг камлиги натижасида овқат моддаларида 
етишмайди, организмда эса қалқонсимон бези фаолиятининг сусайиши, 
гормонлар ишлаб чиқаришнинг камайиши, организмда турли хил 
патологик ўзгаришлар, ўсишнинг орқада қолиши, болаларда ақлий 
ожизлик ва бошқаларга олиб келади. Ушбу «глобал масала» ЮНИСЕФ 
томонидан бошқарилиб, ҳозирги кунда дунё бўйича оилалар йодланган 
туз билан таъминланган. ВОЗ маълумотларига кўра агарда 1993 йилда йод 
етишмаслиги қайд этилган давлатларнинг сони 110 та бўлган бўлса, 2003 
йилда 50 тани ташкил этди. Иод истеъмол қилишлик нормадан ошиб кетса 
қалқонсимон бези фаолиятида «дисфункция»га олиб келишини ҳам 
ҳисобга олиш лозим. Йод элементи ҳақида илмий маълумотлар олима 
Людмила Дудник «Иод - битмас, тугалмас бойлик, ақл - идрок ва ҳаётий 
қудрат элементидир» деган мавзуда қуйидагиларни баён этади. Йод 
элементи дунёда энг кам учрайдиган тулия ва лютецийдан ҳам кам 
миқдорда учрашига қарамай, ерда тог жинсларида, ҳайвонот дупёсида, 
ўсимликларда кенг тарқалган.
Буқоқ безининг гормони таркибида 65% йод бўлгани ҳолда у 
организмда 
модцалар 
алмашинувига 
жавоб 
беради: 
оқсил, 
ёғ, 
карбонсувларнинг сарфланишини бошқаради, бош мия ва нерв тизими, сут 
бези ва жинсий безлар фаолиятларини тартибга солади, организмнииг 
ўсиши ва ривожланишини аниқлайди. Шунинг учун ҳам йод стишмаслиги 
натижасида, буқоқ бези касаллигида: ўсишнинг орқада қолиши, менструал
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(ҳайз)нинг 
бузилиши, 
ожизлик, 
буқоқ 
аломатлари, 
чарчашлик, 
бўшашишлик, уйқучанлик, эслаш қобилиятининг пасайиши, жиззакилик, 
ҳовлиқишлик, терининг қуруқлиги, сочнинг тўкилиши кабилар кузатилади. 
Бундай ҳолатларда албатта эндокринолог қабулига шошилиш керак.