Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси транспорт вазирлиги Тошкент давлат транспорт университети

АБС тизимининг тузилиши ва ишлаш принсипи
Автомобимл эксплуатасион хусусиятлари фанидан маълумки, автомобил ғилдирагининг таянч юзасидаги илашиш кучининг қиймати ва ўзгариши йўл юзасининг ҳолатига, шина конструкцияси, юзасининг ейилганлик ҳолатига, йўл юзасидаги табиий вазиятга боғлиқ (расм 4.6).

Расм 4.6. Ғилдирак ва йўл орасидаги таъсир кучининг ғилдиракнинг шатаксираш/сирпаниш даражасига боғлиқлик графиги
Ғилдирак таянч юзасидаги энг катта ҳосил қилиш мумкин бўлган илашиш кучи ғилдиракнинг шатаксираш/сирпаниш бошланиш худудига тўғри келади (расм 4.6, штрихланган юза). АБС тизимининг дастурий ишлаши ғилдиракнинг шу худудда сақлагишини таъминлашга асосланган.
АБС тизими қуйидаги асосий компонентлардан ташкил топган (расм 4.7):
1) Ҳар бир ғилдираклар учун ғилдирак тезлиги датчиги;
2) Электрон бошқарув блоки;
3) Бажарувчи - ижро механизмлари (модулятор).

Расм 4.7. АБС тизимининг схемаси.
1-датчик, 2-хабар берувчи лампа, 3-бошқарув блоки, 4-модулятор.
Ғилдирак датчиклари (расм 4.8) ҳаракатланувчи ҳар бир ғилдиракларда ўрнатилиб, автомобиль ҳаракат пайтида қуйидаги маълумотларни ҳар бир сониянинг 0,025 улушида тизимнинг электрон блокига юбориб туради:
- ғилдиракнинг айланиш тезлиги;
- автомобиль тезлиги;
- етакчи ғилдиракларнинг шатаксираши;
- автомобил ҳаракати йўналишини.



Расм 4.8. Датчикнинг ишлаш схемаси
1-датчик, 2-сезувчи элемент, 3-ротор, 4-юқори айланиш тезлиги, 5-қуйи айланиш тезлиги, 6-магнит.
Электрон бошқарув блоки. Ғилдиракларнинг блокланиши ва шатаксирашини бошқариш тизимлари учун битта электрон бошқарув блоки қўлланилади. Электрон бошқарув блоки ҳар бир ғилдирак датчикларидан келган сигналларни қабул қилади, ўрнатилган дастурга биноан ғилдиракларнинг ўзаро нисбий ҳаракатларини таққослайди, автомобилнинг ҳаракат йўналишни аниқлайди, модуляторга ижро учун ҳар ғилдиракнинг тормозланиш даражасини белгиловчи сигнал юборади.