Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

34 
 
2-bob. INGLIZ, O’ZBEK VA RUS ADABIYOTLARDA HIKOYA 
JANRI NAMOYONDALARI UCHLIGI 
2.1 ANTON PAVLOVICH CHEXOVNING ROSSIYA VA JAHON 
HIKOYA JANRIGA TA’SIRI 
O’zbek adabiyotida kichik hikoyalar ustasi sifatida nom qozongan 
Abdulla Qahhor “Chexovdan o’rganaylik” nomli maqolasi
23
da Lev Tolstoyning 
Chexov ijodiga munosabati haqida so’zlab, quyidagi fikrlarni keltiradi: “San’at 
asariga va umuman san’atkorga baho berishda ortiq darajada og’ir va qattiqqo’l 
bo’lgan Lev Tolstoy Anton Pavlovich Chexovni “Prozada Pushkin” deb atadi”. 
Bu Chexov ijodiga buyuk rus adibi tomonidan berilgan yuksak baho edi. U
Pushkinni daho shoir deb tan olgan bo’lsa, prozada Chexovni xuddi shunday 
maqomda ko’radi. Noyob prozaik Chexov ijodi bunday munosabatga loyiq 
ekanligi bugungi kunda butun dunyo adabiyoti tomonidan tan olingan va bu 
bejiz emas. 
Atoqli rus yozuvchisi Anton Pavlovich Chexov 1860- yilda tug’ilgan. U 
Moskva universitetining tibbiyot fakultetini 1884 - yilda tugatgan. Shifokor 
bo’lib ishlagan. 1892-1898 yillarda Moskva yaqinidagi Melixovo qishlog’i 
(hozirgi Chexov shahri)da yashab, mahalliy dehqonlarga tibbiy yordam 
ko’rsatgan. Ularning bolalari uchun maktablar ochgan. Sil kasali bilan og’rib, 
1898 yili Yaltaga ko’chgan. Salomatligi yomonlashgach, 1904 yil iyunida 
Badenveyler (Germaniya)ga borgan va u erda vafot etgan. 
Chexov 1880 yillarning 2-yarmida teatr uchun “Ivanov” (1887-89), 
“Alvasti” (1889, keyinchalik “Vanya amaki” nomi bilan qayta ishlangan) 
pesalari, “To’y” (1889) bir pardali pesasi, shuningdek, “Tamakining zarari 
haqida” (1886), “Ayiq” (1888), “Yubiley” (1891-92) singari asarlarini yozgan.
24
23
Абдулла Қаҳҳор. Асарлар. Беш жилдлик. 5-жилд,Тошкент, 1989, 21-24-бетлар
24
https://uz.wikipedia.org/wiki/Chexov_Anton_Pavlovich 

---

35 
90 – yillarda Saxalinga sayohatga borib, katorga va surgun qilingan 
kishilarning fojiali turmushi bilan tanishgan. Ushbu sayohat xotiralari “6 - 
palata” (1892) qissasi va “Saxalin oroli” (1893-94) kitobida o’z aksini topgan. 
90 – yillar oxiriga borib, Chexovning dramaturglik mahorati yuksak 
cho’qqiga erishdi. “Chayka”, “Vanya amaki” (1896), “Uch opa-singil” (1900-
1901), “Olchazor” (1903-1904) pyesalarining 1898 yil Moskva Badiiy teatrida 
sahnalashtirilishi Chexov ijodida yangi davr boshlanganidan darak berdi. 
Chexov ijodi uch davrdan iborat: 1. 80-yillarning o’rtalarigacha bo’lgan 
davr; 2. 80-yillarning o’rtalaridan 90-yillarning boshlariga qadar bo’lgan davr; 
3. 90-yillarning boshlaridan yozuvchi vafotiga qadar bo’lgan davr.
Chexov ijodining dastlabki davrida turli noshirlarning didi va buyurtmasi 
bilan asosan hazil mutoyibadan iborat asarlar yozgan bo’lsa-da, shu davrdayoq 
yozuvchi ijodining asosiy mavzulari yuzaga chiqa boshladi. Chexov shu davrda 
yozgan “Semiz va oriq”, “Chinovnikning o’limi”, “Buqalamun”, “Niqob”, 
“Unter Prishibeev” singari hikoyalarida mavzuni kulgi yordamida yoritish, 
hajviy obraz yaratish, voqea va hodisalarni lo’nda tasvirlash san’atini 
mukammal egallaganini namoyish qiladi. U o’z asarlarida satirani mohirlik bilan 
qo’llaydi va uni o’qigan o’quvchida beixtiyor kulgi yuzaga keladi
.
Chexovning 
hikoyalarida satirani qo’llashi xususida I. Gurvich shunday degan edi:
 
 “ Смех он вызывает не каким-то странностями или причудами, а,