Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари

I BOB XULOSALARI 
Magistrlik dissertatsiyamizning mazkur bobida biz hikoyaning janriy 
xususiyatlari, uning shakllanish va taraqqiyot bosqichlari borasida uch adabiyot: 
o’zbek, rus va ingliz adabiyotini qiyoslash yo’li bilan fikr yuritishga harakat qildik. 
Izlanishimiz jarayonida ularning o’xshash, farqli jihatlarini aniqlash, uch 
adabiyotning bir-biri bilan munosabati, aloqasi va adabiy ta’siri masalalarini 
izohlash, talqin etish yo’lidan bordik. Hikoyaning janriy xususiyatlarini, ilmiy-
nazariy mohiyatini yoritishda ham yozuvchilar, ham adabiyotshunoslar nuqtai 
nazarini o’rganishga va ularni solishtirish orqali yakuniy xulosalar chiqarishga 
imkonimiz darajasida urindik. 
Bobda yoritilgan masala yuzasidan quyidagi yakuniy xulosalarga keldik: 
1.
Hikoya bu- epik turning kichik janrlaridan biri hisoblanib, hayotdagi 
muhim, tanlangan voqea va hodisalar qisqa shaklda bayon etiladigan 

---

32 
nasriy asardir. Unda aniq maqsad qisqa, lo’nda bayon qilinadi. Xulosa, 
ko’pincha, o’quvchi hukmiga havola etiladi. 
2.
O’zbek adabiyotida hikoyaning ilk namunalarini O’rxun-Enasoy yozma 
yodgorliklarida 
voqea 
ishtirokchilari 
tomonidan 
bayon 
etilgan 
ko’rinishini uchratamiz ( 5 – 7 – asrlar ). 
Keyinroq yaratilgan Rabg’uziyning “ Qissasi Rabg’uziy ” (14-asr) 
asarida, Navoiyning “ Hayrat ul-abror ”, “ Sabba’i sayyor ” (15-asr), 
Poshshoxojaning “ Gulzor ”, “ Miftoh ul-adl ” kabi asarlarida ham 
hikoyaning noyob namunalarini uchratamiz. 
3.
A.P. Chexov jahon adabiyoti hikoyachiligida muhim ijodiy maktab 
yaratgan. Buni dunyo adabiyoti vakillari tan oladi va e’tirof etadi. 
Jumladan, A.Qahhor ijodi ham bundan mustasno emas. Hozirgi 
zamonaviy 
hikoyachilikni 
ham 
Chexov 
ijodiy 
maktabidan 
bahramandligini sezish va alohida ta’kidlash mumkin. 
4.
Rus adabiyotida hikoyaning noyob namunalari yaratilishi bilan birga, 
B.T. Belinskiy, B. Tomashevskiy kabi adabiyotshunos olimlar uning 
nazariy, ilmiy xususiyatlarini ham aniqlashtirib, talqin va tadqiq etib 
berishgan. 
5.
Ingliz adabiyotida ham hikoya janrining paydo bo’lishi, rivojlanish 
bosqichlari to’g’risida ilmiy izlanishlar olib borilgan. Jumladan, Charles 
Mey hikoya janrining ingliz adabiyotidagi taraqqiyot bosqichlarini 
aniqlaydi, o’z tadqiqotlarida batafsil ma’lumot beradi. Uning fikricha, 
hikoya janri ildizlari Renessans davriga borib taqaladi. Bibliya va Qur’on 
kitoblaridagi hikoyatlarda ham uning janriy xususiyatlari kuzatilishini 
e’tirof etadi. Ammo, 14-asrda yashab ijod etgan Bokachcho va 
Chouserlar yaratgan hikoyalar, janrning tipik namunalari ekanligini 
ta’kidlaydi. 
6.
Biz hikoya janrini talqin etar ekanmiz, davrlar bo’yicha taraqqiyot 
bosqichlarini, o’ziga xos xususiyatlarini va har bir davrning yetuk 
hikoyanavislarini belgilab borishga harakat qildik. Jumladan, 19-asrda 

---

33 
Hofman, Gogol, Edgar Alan Po, O.Genri, G. Jeyms hikoyalari janrni 
mukammal bosqichga ko’targan bo’lsa, 20-asrda Heminguey Chexovona 
ijodiy uslubda yaratgan hikoyalari bilan o’quvchilarni xushnud qiladi. 
Zamonaviy hikoyachilikda Virjiniya Vulf, Nadin Gordimer kabilarning 
nomlari muhim ahamiyatga ega. 
7.
Mazkur bobda bir qancha ingliz hikoyanavislarining asarlari va fikrlarini 
kuzatdik. Ular o’zlarining hikoyalari bilan janrni nazariy jihatdan 
takomillashtirish imkoniyatini yaratdilar. Bu bilan ular janr taraqqiyotiga 
ulkan hissalarini qo’shdilar.