Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

 
 

---

386 
АСОСИЙ ҚИСМ
 
Фаннинг назарий машғулотлари мазмуни 
 
Меҳнат физиологияси ва психологияси асослари 
Меҳнат физиологияси фани, мазмуни, усул ва вазифалари И.М. Сеченов, И.П. Павлов, 
А.А. Ухтомский, П.К. Анохинларни меҳнат физиологиясини ривожлантиришдаги роли. 
Ишлаб чиқариш корхоналарида меҳнат гигиенаси врачини физиологик текширувларни 
ташкил этишда роли. Уларни ўтказиш усуллари ҳозирги шароитда меҳнат фаолиятини 
физиологик ўзига хослиги. Ишлаб чиқаришда меҳнат иш жараѐнини механизациялаштириш, 
автоматлаштириш, компьютерлаштириш ва бошқалар. Иш фаолиятини марказий асаб 
бошқариш принциплари. Доминант, динамик ишлаб чиқариш стереотипи. Меҳнат 
фаолиятини функционал системаси. Жисмоний меҳнат турлари - локал, глобал, регионал 
жисмоний ишлар. Ақлий меҳнат турлари – оператор меҳнати. Таянч харакат аппаратининг 
умумий тавсифи, ҳолати. Рационал ишчи ҳолатини (позасини) танлаб берувчи шароитлар 
―Ўтирган‖, ―ўтирган-турган‖, ―турган‖ ҳолатлардаги ишчи ҳолатлар. Бу ҳолатларни 
организмга таъсири. Меҳнат фаолияти жараѐнида ички органларнинг вазифалари, қон 
айланиши ва юрак иши, нафас олиш, энергия сарфи ва газ алмашиниши. Иш бажараѐтганда 
қондаги биокимѐвий, айрим морфологик ва физик-кимѐвий ўзгаришлар, ҳар-хил иш 
бажараѐтганда МНС ҳолати (эслаб қолиш, фикрлаш ва бошқалар) меҳнат жараѐнида 
ҳаяжонланишини роли. Чарчаш муаммоси. Иш куни давомида иш ҳолатини динамикаси. 
Чарчаш ва уни иш жараѐнидаги кўрсаткичлари зўриқиш ва ўта чарчаш. Касб касалликлари, 
ўта чарчаш ва зўриқиш асорати сифатида. Гипокинезия, гиподинамия, монотония. 
Автоматизациялаштирилган иш турларида функционал ҳолат. Ишнинг оғирлиги ва 
кескинлиги. Ишнинг оғирлиги ва кескинлиги бўйича таснифи. Иш қобилиятини оширишдаги 
асосий йўналишлар. Ўта чарчашни олдини олувчи чора тадбирлар. Меҳнат психологияси 
фани, унинг мазмуни, текшириш усуллари. Касбларни ўрганишга психологик ѐндошиш. 
Илмий техникавий тараққиѐт, унинг мақсад ва вазифалари. Машқ ва тренировка, иш темпи 
ва ритмини моҳияти. Меҳнат ва дам олишни рационал тартиби. Актив дам олишнинг 
муаммолари. Ишлаб чиқариш жисмоний тарбиянинг турлари, функционал мусиқа. Ҳар хил 
турларида чарчаш профилактикасини физиологик асослари (конвеерли иш бажарганда, 
пультли бошқаришда ва бошқалар). Эргономика. Эргономика мазмуни, гигиена ва меҳнат 
физиологияси билан боғлиқлиги.