Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

ЭММ организмга таъсири
. 
Организмдан ўтаѐтган электромагнит энергияси маълум қисми тўқималарда ютилади. 
Тўқималарда ютиладиган электромагнит энергияси миқдори тўлқин узунлигига (тебраниш 
частотаси) интенсивлиги ва таъсир тартибига (узлуксиз, узлукли, импульсли) таъсир вақтига 
(доимий, тўхтаб, интермитрланган), соат катта-кичиклигига аъзонинг анатомик ва 
физиологик ҳолатига боғлиқдир. Электромагнит майдонлари таъсири сувнинг дипол 
молекуласининг ва ионларининг тебранишлари иссиқлик энергиясини вужудга келтиради. 
Ҳосил бўлган иссиқлик тўқимага, тана ҳароратини ошишига олиб келади. Бу ҳол кўпроқ қон 
билан таъминланиши керак , ѐки кам бўлмаган аъзо ва тўқималарда (кўз гавҳари, мия 
қоринчалари, кўз суюқлиги, уруғдон ва бошқалар) намоѐн бўлади. Термик самара бўсағасида 
5-10 Вт/см
2
тенг. Юқорида келтирилган термик таъсиридан ташқари махсус специфик таъсир 
ҳам қайд этилади. Меъѐрдан ортиқ ЭММ таъсирида ўзига хос ―радиотўлқин касаллиги‖ 
вужудга келади. Бу касаллик кўзда катаракта (мугуз қавати эпидермисининг зарарланиши), 
марказий асаб ва юрак қон-томир тизимларидаги ўзгаришлар (астеновегетатив сидром, 
ангиодистоник ва диэнцифал сидромлари, энцефалитлар, брадикарция, юрак учида систолик 
шовқин), шунингдек модда алмашинувидаги ва бир қатор иммунобиологик ўзгаришлар 
билан ҳам ифодаланади. Бу омил таъсирида адаптация вужудга келмайди. ЭММ таъсири 
организмда тўпланади (кумуляция). ЭММ таъсирида энг кучли ўзгаришлар УЮЧ таъсирида 
қайд этилади. Бу ҳол ЭММ нинг импульсли ҳамда узлукли турларида кузатилади. 

---

241 
ЭММ зарарли таъсирини олдини олиш чоралари. 
Улар уч гуруҳга бўлинади:

ташкилий;

муҳандис-техникавий;

тиббий профилактик. 
Ташкилий чоралар. Объектларда лойиҳалаш босқичида ва чораларни қўллаш даврида 
одамларни бевосита ЭММ таъсир зонасига туширмаслик чораларини кўриш (антенналар 
билан атрофни ўраш, санитар ҳимоя минтақа). Махсус ҳисоб-китоб йўли билан вужудга 
келиши мумкин бўлган ЭММ энергия оқимининг зичлигини ҳисоблаш. 
Муҳандис-техникавий чоралар. Махсус яхлит металли (қўрғошиндан ташқари) 
экранлар воситасида, манбадан узатиш йўллари, алоҳидалаш (тарқалиш йўлларини тўсиш), 
иш жойларини масофа ѐрдамида ҳимоялаш (манба билан иш жойлари орасида хавфсиз 
масофа белгилаш) киради. 
Тиббий профилактик чоралар. Буларга мақсадга мувофиқ иш кунини ташкил этиш, 
шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш (ҳимоя киймлари махсус металл ип аралаштириб 
тўқилган матодан тикилади, кўзойнаклар ойнаси нозик кумуш қатлами билан қопланган 
бўлади ѐки металлдан ясалган бўлади) киради. Агар иш жараѐнида ишчининг фақат айрим
қисмлари ЭММ таъсирига учраган бўлса, у ҳолда юқорида таърифланган матодан тикилган 
фартук, халатлар, қўлқоп, бош киймлар қўлланиши мумкин. ЭММ таъсири бор ишларга 
қабул қилинувчилар Ўзбекистон Республикасининг Соғлиқни Сақлаш Вазирлигининг №300 
буйруғига асосан тиббий кўриклардан ўтказилади. Иш жойларида ЭММ кучланганлиги 
устидан назорат бошқа омиллар қатори амалга оширилади. 
12-жадвал