93
Улар кўпрок кишлок хўжалигида актив петицидлар (инсектицидлар, акарицидлар ва
бошкалар) сифатида кенг кўлланилмокда.
Физико-кимѐвий хусусиятлари: Сувда деярли эримайди. ФОП ѐгда ва органик
эритувчиларда яхши эрийди. Барча ФОПлар учувчан нохуш хидга эга (атрофдаги спиртларга
сорбланади). Уларни солиштирма огирлиги 1дан кам. Тургунлиги бўйича асосан 3-гурухга
киради. Барча препаратлар -суюкликлардир. Зарарланмагап тери оркали, нафас аъзолари ва
ошкозон ичак трактидан кириш мумкин. Тери оркали кирганда махаллий ўзгаришлар
кўрсатмайди. Кўпинча ФОПлар юкори токсик моддалардир ва ИККга (ПДК) кўра икки
хавфсизлик синфига мансуб.
Юкори биологик
фаолликни хисобга олиб , янги кам токсик бирикмалар
синтезланмокда, улар орасида ўртача токсик хусусиятга эга –бу карбофосдир. Ўткир
таъсирнинг (2ас) тор зонаси, яъни ўткир захарланиш юкорилиги ФОП учун характерлидир:
Тери резорбтив таъсири хам анча кўринарлидир. ФОПнинг токсиклиги хакида гапирганда,
шуни ѐдда тутиш керакки, уни кўллаш шароитига караб, токсик эффекти ўзгариши мумкин.
Гап бизнинг республикада пес- тицидларни кўллашни ўзига хослиги, яъни иссик иклим
шароити хакида кетяпти. Етарли далиллар келтирилганки, яъни Ф0П ни
хавонинг юкори
хароратларида кўллаш, унинг токсик эффектини 1,5 — 2 мартага оширади. (1 — жадвал).
ФОП кўпрок марказий ва переферик нерв системасини зарарлайди. Кумуляцияси
бўйича асосан 3 — гурухга киради. Функционал кумуляция хусусиятига эга.
1 — жадвал
Оптимал ва юкори
хаво хароратида каламушлар учун АД
50
нинг
мг/кг даги катталиклари (таъсир этувчи модда бўйича)
Пестицидлар
Хаво харорати
+20°С
+30°С
Бутифос
228 (196-260)
113 (87-139)
Кильваль
114 (102-127)
79 (63-95)
Форматион
310 (266-354)
193 (151-255)
Мильбекг
19.00 (1050- 1350)
080 (508-852)
Текутлон
875 (810-933)
380 (316-443)
Захарланиш симптомлари: огиздан сув окиши, кўздан ѐш окиши, корачик торайиши,
ички органлар мушакларининг кискариши (бронхлар, ошкозон —ичак тракти), тремор,
мушакларнинг ихтиѐрсиз кискариши, кўп терлаш, нафас олиш бузилиши, брадикардия ва
бошкалар. Булар Вегетатив нерв системасини парасимпатик бўлинишни ўта кўзгалгандан
дарак беради. ФОП билан захарланиш симптомлари организмнинг марказий ва периферик
мускарин ва никотин сезувчи холино-реактив системаларининг кўзгалишидан келиб
чикади.
Фосфорилланган холинэстеразапинг гидролизи жуда секин кечади. Холинэстераза
25
%
га иши бузилганда ишчи ўз ишига кўйилмайди.
ФОП таъсирининг барча кўринишларини антихолинэстераз
хусусиятлари билан
тушунтириб бўйлмайди. Ю.С.Каган, С.Н.Гашков ва В.И.Розеигратларнинг фикрича,
организмда ФОПга таъсирчан бошка биохимик система мавжуд, унинг богланиши ѐки
бузилиши интоксикация симптомларини келиб чикиши асоси хисобланади, бу эса
антихолинэстераз терапияга мос келмайди.
ФОП МНС дан ташкари юрак —кон томир системаси, секретор органлари (ичак,
ошкозон,
кулок олди бези, жаг ости бези, тер ва ѐг безлари), кон, жигар буйракга таъсир
килади.
94
ФОП нинг кумулятив хусусияти якколлиги сезиларсиз даражада. (Функционал
кумуляция). Бу гурух пестицидлар ташки мухитда кам ѐки ўртача тургунликда бўлади.
Профилактика чоралари, сизларга юкорида айтилганидек, кишлок хўжалигида
кўлланиладиган пестицидларга карши умумий профилактик чора - тадбирлардан иборат.
Лекин бу ерда юкори хавфли бирикмаларни кам хавфли ва тексиклиги кам бўлгап
бирикмаларга алмаштириш кераклигини регламентлаштиришга ахамият бериш зарур.
хозирги вактда рухсат этилган пестицидлар рўйхатида улар йўк.
Индивидуал химоя
воситалари: Респиратор РУ — 60 «А» патрони билап, РПГ —67 «А» маркали фильтрловчи
коробкали противогазлар, махсус кийим, махсус оѐк кийим, герметик кўзойнак (махсус
кийим ФОП ни ўтказмайдиган бўлиши зарур. Охирги марта ишлов бериш кискалиги,
карантин муддатлари катта профилактик ахамият касб этади. Ишлов берилган далаларга
одамларнинг чикиш муддатлари ФОП нинг турига ва ишнинг турига (механизациялашган
ѐки Кўл мехнати) боглик. Бу муддат мехаиизациялашган ишда 5 сутка, Кўл мехнатида эса 15
суткани ташкил Килади.
Do'stlaringiz bilan baham: