79
Куриш анализатори КЧСМ асбоби ѐрдамида аникланади. Кузни чарчаши КЧСМ ни
камайишига олиб келади. КЧСМ ишдан аввал купгина инсонларда 21-30 та куздаги
пирпираш холатлари учрайди.
Куриш органини физиологияси ва гигиенасида куриш анализаторини холатини
урганиш максадида бошка усуллардан хам фойдаланади.
Переферик куришни урганиш,
деталларни фарклаш тезлиги – адиспоробия, курувчанлик, контраст сезувчанлик
окулография, электроокулография – бу объектив усуллар; анамолоскопия (ранг сезувчанлик),
Рабкин жадвали (ранг сезувчанлик), адаптометрия МНС ва куриш органини фаолиятини
урганиш максадида куйидаги усуллардан; курувчанликни, куриш уткирлиги, куриш – мотор
реакциясини латент даврини (хронорефлексометрия), аник
куриш тургунлиги корректура
пробаси ва бошкалар. Ишлаб чикариш шароитида чарчаш хосил булишига методологик
йуналиши ѐритилганликни канкрет шароитларида аввалги шароитларга кайтиш вакти
(адаптация 10-15-20 сек) талаб этилади. Сунг хар 1 соатда иш куни давомида 3 марта ва
ишнинг охирида. Ёритилганлик узгарувчан булганда,
мослашига таъсир этиб, кузни иш
фаолиятига таъсир килади. Ёритилганлик ва ѐруглик сифати куриш орган функциясида
ѐтади. Шу билан бир каторда норационал ва ѐритилганлик кам холатларда кузни иш
фаолияти камаяди. Бундай узгариш куз функциясини узгаришига олиб келади: контраст
сезувчанликни
камайишига, адаптацияга, аник куриш тургунлиги, куришуткирлиги ва
бошкалар. Бунинг хаммаси куз иш фаолиятини камайишига,
инсонни умумий иш
фаолиятини камайишига олиб келади. Норационал ѐруглик шароитида ишлаш – ѐругликни
етарли эмаслиги ва сифатсизлиги – майда деталларни куришда кузни зурикишига олиб
келади.
Бирон бир деталга зурикиш билан караш ва адаптация алмашинуви ѐруглик
сезувчанлик элементларни чарчашига ва куриш функциясини камайишига, аккомадация ва
конвергенцияни зурикишига, бу эса куз мушак аппаратини чарчашига олиб келади.
Куриш орган функциясини бузилиши, норационал ѐритилганлик
таъсирида куриш
жараѐнини бузилиши ишлаб чикаришда шикастланишига олиб келиши мумкин (машинанинг
хавфли кисмлари ѐмон куриниши). Ёритилганликни етарли эмаслиги, куриш иш фаолиятини
камайиши, ѐритилганлик сифатига хам боглик.
Ёруглик сифат курсаткичлари куйидагилар киради;
-
Тугри ва таркок
-
Ёритилганликни бир хилда таркалмаслиги
-
Ёруглик манбаини спектрал кисми
-
Ёруглик окимини норационал йуналиши
-
Соя характери ва чукурлиги
-
Кобик тиниклиги.
Куриш жойида хар хил тиникликдаги ѐруглик булса, бу уз вактида куз адаптпциясини
узгаришига ва кузни чарчашига олиб келади. Фон ва детални тулик идентичлиги контрастни
камайишига, бир детални бошка деталдан ажратишни кийинлигига олиб келади. Таркалиши
коэффиценти шифт ва деворнинг юкори кисми учун 60-80%, девор учун 30-40%, шифт учун
12-15%, мосламалар учун 40-60% ни ташкил этади.
Курликка олиб келувчи равшвнлик, равшанликка боглик. Паст ѐритилганликка
мослашган кичик равшанлик хам курликка олиб келиши мумкин. Иш
жойини равшанлиги
ѐритилганликка ва ѐругликка боглик. Равшанликни таркалиши коэффиценти ва
ѐритилганлик курсаткичларни билганда аниклаш мумкин.
Равшанлик, кд/м
2
Ёруглик катлами (таркалиш коэффиценти)
60
50
15
10
50
65
200
40
150
150
850
70
300
400
1500
100
400
600
2000