Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

 
 
Олинган натижани гигиеник меъѐрга таққослаш йўли билан баҳолаш. 
Чангнинг меъѐри ГОСТ 12.1.005-88 да кўрсатилган ва қуйидаги принциплар асосида 
меъѐрланган. Чанг кимѐвий таркибига қараб меъѐрланади. Таркибида бир неча хил модда 
бўлган чанглар энг зарарли қисми бўйича меъѐрланади. Таркибида SiO
2 
бор чанг бу 
фиброген чанглар дейилади ва унинг миқдори бўйича меъѐрланади. Агар чангнинг 
таркибида SiO
2 
70 % дан юқори бўлса РЭМ 1 мг/м
3
10-70% гача 2 мг/м
3
2-10% гача 4 мг/м
3
2% гача 6 мг/м
3
Санаш усулли. 
Юқорида келтирилган чанг миқдорининг асосий аниқлаш усулларидан ташқари яна бир 
қўшимча санаш усули мавжуд. Бу усул ѐрдамида бир см
3 
ҳавода бор бўлган чанг 
заррачаларининг сони аниқланади. Бунинг учун махсус усуллар (Оу экс камерада) ѐки А3–5 
асбобидан фойдаланилади. 
Амалда бу усул жуда кам қўлланилади, чунки олинган натижага баҳо бериш учун 
тасдиқланган меъѐр мавжуд эмас. 

---

265 
Чанг заррачаларининг катта-кичиклиги тўғрисидаги маълумот муҳим аҳамиятга эгадир. 
Чунки чанг заррачаларининг ҳавода сузиб юриш муддати ва нафас йўлларидан ўтиб ўпка 
сатҳигача етиб бориши айнан шу хусусияти билан боғлиқ. 
Чанг препаратларини тайѐрлаш. 
Чанг заррачалариниг (диссперслик даражасининг) аниқлаш учун юқорида чангнинг 
миқдорини аниқлашда ҳаво намуналари олинган ва сатҳида чанг заррачалари ушлаб қолган 
сўрғич (фильтр) қоғозларидан махсус чанг препаратлари тайѐрланади.
Бунинг учун фильтр қоғозининг чанг ўтирган томони предмет ойначаси билан ѐпилади, 
сўнг қайнаб турган ацетонли идишга фильтр қоғозининг тоза қисмини буғ чиқаѐтган 
йўналишига қаратиб ацетон буғига тутилади. Бунда фильтр қоғоз эриб шиша сатҳида чанг 
заррачалари елимланиб қолади, бу эса чанг препаратидир.
Ҳосил бўлган препаратни микросоп столига қўйиб, окулярга жойлаштирилган 
(аввалдан қиймати аниқ) окуляр линейка ѐрдамида 100 дона чангнинг катта кичиклиги 
ўлчанади.
16-жадвал