Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

Y\Y
н
– 0; 
Y\Δ
-11; 
Y
н
\
D
– 11; 
Y\
Z
н 
- 11;
Δ\Y
н 
– 11 ва 
 Δ\ Δ
н
= 0. 
Икки чулғамли бир фазали трансформаторларнинг чулғамлари – Y\Y - 
0. О ва 11 рақамлар чулғамларнинг уланиш группаларини нолинчи ва ун 

---

179 
биринчи эканлигини билдиради. Истеъмолчида керакли кучланишли ушлаб 
туриш учун трансформаторнинг кучланиши ростлаб турилади. Ростлаш 
чулғам тармоқчаларини қайта улаш ҳамда ВН ва НН чулғамларнинг урамлари 
сонини ўзгартириб бажарилади. Қайта улаш қурилмалари – ТПСУ-9-120\11, 
ТПСУ-9120\12, ТПСУ-9-120\12, ТПО-10\63-65, ПТЛ-9-120\35 ва бошқа 
переключателлар 
ёрдамида 
бажарилади. 
13.2-жадвалда 
куч 
трансформаторлари фаза чулғамлари ва тармоқлари боши ва охирининг 
шартли белгилари келтирилган. 
13.2-жадвал 
Куч трансформаторлари фаза чулғамлари ва тармоқлари боши ва охирининг 
шартли белгилари 
Юқори кучланиш 
Паст кучланиш 
¡ртача кучланиш 
боши 
охири 
боши 
охири 
боши 
охири 
А 
В 
С 
Х 
У 
Z 
a 
b 
c 
x 
y 
z 
A
m 
B
m 
C
m 
X
m 
Y
m 
Z
m 
Ростлашнинг икки усули: ПБД ни қўзғатмасдан ва РПН ни нагрузка 
улаб қайта улаш усули қўлланилади. Қуввати 100кВ·А гача бўлган 
трансформаторларда кучланишни уч босқичда ростлаш мумкин: +5%, 
номинал, -5%, қуввати 1600 кВ·А ва ундан юқорилари – беш ва ундан юқори 
босқичга эга: +5%, +2,5%, номинал, -2,5%, -5% (13.3-жадвал). 
13.3-жадвал 
Кучланишни ростлаш босқичлари, кВ (тармоқдан тўлиқ ажратилган 
трансформаторда ГОСТ 17500-72) 
+ 5 % 
+ 2,5 % 
Номинал 
- 2,5 % 
- 5 % 
6,5 
10,5 
21 
26,75 
6,3 
10,25 
20,5 
35,87 
6 
10 
20 
35 
5,85 
9,75 
19,5 
34,13 
5,7 
9,5 
19 
33,25 
Трансформаторларнинг 
электр 
мустаҳкамлиги, 
термик 
ва 
электродинамик мустаҳкамлиги барча ҳолларда талабга жавоб бериши керак. 
Ремонт қилиш учун қабул қилинган трансформатор аввал кўздан кечирилади. 
Унинг техник ҳужжатлари билан танишиб чиқилади, трансформаторнинг 
ишлаши ва нуқсонлари ҳақидаги маълумотлар, аввалги ремонтнинг 
натижалари аниқланиб олинади. Мегомметр ёрдамида чулғамнинг ва 
тармоқларнинг изоляцияси ўлчанади. Мойнинг сифати текширилади. Агар 
трансформаторнинг паспорт маълумотлари бўлмаса, чулғамларнинг уланиш 
группаси, трансформациялаш коэффициенти текширилади. 
Сўнгра нуқсонлар рўйҳати билан биргаликда қабул қилиш топшириш 
акти тузилади ва буюртма расмийлаштирилади. Ҳужжатларда буюртма 
номери, паспорт маълумотлари, буюртмачининг талаблари, ташқи кўздан 
кечириш натижалари, синаш ва улчаш пайтида олинган маълумотлар ёзилади. 
Бундан кейинги трансформаторни тайёрлаш жараёнида у кўздан кечирилади 

---

180 
ва ҳар бир детал текширилади. Мегомметр билан узилган симлар бор-
йўқлиги, юқори 
ва 
паст кучланиш чулғамларининг 
изоляцияси 
қаршиликлари, шпилькаларнинг ва шпилькасиз бандажлари ҳамда пўлат 
ўзакни тортиб турувчи изоляцияланган пўлат листнинг изоляциялари 
текширилади. Айни вақтда кенгайтиргич, бириктирувчи қувурлар ва 
зичламалар ҳам кўздан кечирилади. 
Аниқланган нуқсонлар стандарт намунанинг нуқсонлар картасида қайд 
қилинади. Агар трансформаторда эскирган деталлар бўлса (масалан, 
олинадиган туби йўқ кенгайтиргичли мой кўрсаткич ва бошқа деталлар), у 
ҳолда бундай трансформаторни модернизация қилингани маъқул. Нуқсонлар 
аниқлангач, трансформаторнинг шикастланган қисми ва деталлари ремонт 
қилишнинг технологик маршрут картаси билан бирга электр ремонт цехининг 
тегишли бўлимларига юборилади (13.1-расм). Капитал ремонт операциялари 
орасида бажарилган ишлар назорат қилиниб турилади. Тўла йиғилган ва 
синовлардан ўтган куч трансформаторлари истеъмолчига юборилади. 
Бузилган
трансформаторлар
омбори 
Ремонт қилинган 
трансформаторлар 
омбори 
Трансформаторларни кўздан 
кечириш, нуқсонларини 
аниқлаш ва қисмларга 
ажратиш майдончаси 
Мо
й 
хў
жал
игги
Текшириш
ва синаш 
Йиғиш ва мой 
қуйиш 
О
пер
ац
иялар
ар
о к
он
тр
ол
ь 
Механик қисмларни 
ремонт қилиш 
Қ
ур
ил
иш б
ўл
им
и 
О
пер
ац
иялар
ар
о 
ко
нтр
ол
ь 
Пўлат ўзакларни ремонт 
қилиш 

---

181 
Чулғамларни ремонт 
қилиш ва тайёрлаш 
13.1-расм. Куч трансформаторларини капитал таъмирлаш технологияси 
13.4-жадвалда трансформаторнинг айрим қисмлари ҳароратининг атроф 
муҳит ҳароратидан йўл қуйилган энг юқори ортиш даражаси келтирилган. 
13.4-жадвал 
Трансформаторнинг айрим қисмлари ҳароратининг атроф муҳит ҳароратидан 
йўл қуйилган даражада энг юқори ортиши
(ГОСТ 11677-75*) 
Трансформаторнинг 
элементилари 
Ҳароратнинг 
йўл қўй-илган 
дара-жада 
ортиши, 
0
С 
¡лчаш усули 
Чулғамлар 
Пўлат ўзак ва конструктив 
элементларнинг юзалари 
Мой ёки юқориги қатламларда 
суюқ диэлектрик: 
Мой ёки бошқа суюқ диэлек-
трикни атроф муҳит ҳавосидан 
тўлиқ ҳимоялайдиган қурил-
мали 
ёки 
герметик 
қилиб 
ишланган қолган ҳолларда 
65 
75 
60 
55 
¡згармас 
ток бўйича 
қаршилигининг ўзгариши 
Термометр ёки термо-
пара билан 
Термометр ёки термо-
пара билан 
Шунинг ўзи