Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

3.1-расм. Автоматлаштирилган ахборот тизимининг асосий таркибий 
компонентлари 
Автоматлаштириш даражасига кўра автоматлаштирилган, автоматик ва 
ноавтоматлаштирилган (анъанавий) бошқариш тизимлари ўзаро фарқланади. 
Автоматлаштирилган тизимлар кишилар бўғинини (операторлар, маъмурий 
аппарат) ўзининг органик таркибий қисмига киритади. Автоматик тизимлар эса 
йиғиш ва созлашдан сўнг инсон иштирокисиз (профлактик назорат ва 
таъмирлашни ҳисобга олмаса) принцип жиҳатдан ишлаши мумкин ва уларни 
кўпроқ технологияларни бошқаришда қўллашади, гарчи бу ўринда 
автоматлаштирилган тизимлар афзал кўрилса ҳам. Ташкилий бошқарув 
тизимларига келганда, улар бу хусусиятидан келиб чиқиб автоматик 
Техник таъминот 
Инсонлар 
Дастурий таъминот 
Телекоммуникациялар 
Процедуралар 
Маълумотлар базаси 

---

39 
бўлолмайди. Одамлар бу тизимларда қуйидаги асосий вазифаларни ҳал этади: 
биринчидан, бу бошқариш мақсадлари ва мезонларининг қўйилиши ва тузатиб 
борилишидир (улар шароит ўзгарганда ўзгартириб борилади), иккинчидан, 
қўйилган мақсадларга эришишнинг энг яхши йўлларини излаб топишда ижодий 
элементларни киритиш (қўлланаѐтган технология ѐки ташкилий ишни кескин 
ўзгартириш), учинчидан, ишлаб чиқилаѐтган қарорлар тизимини тугал танлаш 
ва уларга юридик куч бериш. Ниҳоят, тўртинчи вазифа бўлиши мумкин, бу 
тизимни бошланғич ахборот билан таъминлашки, уни тўплашни тўлиқ 
автоматлаш мумкин эмас ѐки норационал ҳисобланади (масалан, кадрларни 
ҳисобга олиш маълумотлари, иш жойининг ўзгариши аҳволи ва ҳоказолар). 
ААТ турли-туман аломатлари бўйича гуруҳларга ажратилиши мумкин 
(3.2-расм). 
3.2-расм. Автоматлаштирилган ахборот тизимларининг таснифи 
Бошқарув объекти фаолият юритишининг соҳаси бўйича тизимларнинг 
таснифи равшан бўлгани учун, қуйидаги аломатларни кўриб чиқамиз. 
Бошқарув жараѐнларининг турлари бўйича ААТ қуйидагиларга бўлинади: