Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон миллий университети

Тупроқ пайдо бўлиши жараёнининг умумий схемаси. Тупроқ пайдо бўлиш омиллари.
2
4	Тупроқларнинг механик таркиби. Тупроқларнинг умумий физик ва физик- механик хоссалари ва уларининг ахамияти	2
5	Тупроқ организмларнинг экологик тарқалишида эдафик омиллар роли.	2
6	Тупроқда учрайдиган организмларнинг асосий таркиби	2
7	Тупроқ таркиби организмларининг экологик гуруҳлари	2
8	Тупроқлар структураси. Тупроқ структурасининг йўқотилиши ва тикланиши	2
9	Тупроқларнинг сув хоссалари	2
10	Тупроқнинг ҳаво режими ва ҳаво хоссалари	2
11	Тупроқнинг генезиси, классификацияси ва географияси. Тупроқлар унумдорлиги	2
12	Шўрланган тупроқлар.	2
	Жами	24

Маъруза мавзуларининг соатларда тақсимоти
3-Семестр учун

№	Маъруза мавзулар мазмуни	Ҳажми (соат)
1	Қуруқ субтропикларни тоғ олди чўл зонаси тупроқлари. Бўз тупроқлар.	2
2	Гидроморф тупроқлар. Чўл зонаси тупроқлари.	2
3	Тупроқ эрoзияси вa унгa қaрши курaш чора-тaдбирлaри	4
4	Тупроқ бонитировкаси вa eрлaрни иқтисoдий бaхoлaш	2
5	Тупроқ xaритaлaри вa улaрдaн қишлоқ xўжaлигидa фойдаланиш.	2
6	Қишлоқ хўжалик экосистемаларининг биологик маҳсулдорлиги	2
7	Қишлоқ хўжалик ерларининг оғир металлар билан ифлосланиши.	2
8	Ўзбекистоннинг ер захиралари ва улардан оқилона фойдаланиш	4
9	Ўзбекистонда суғориладиган ерларнинг ҳозирги ҳолати ва яхшилаш йуллари	2
10	Фойдали ерларнинг биоэкологик ҳолати	2
11	Қишлоқ хужаликни кимёлаштиришдаги экологик муаммолар	2
12	Қишлоқ хўжалигида турли захарли кимёвий моддалар ишлатилишининг тирикликка экологик салбий таъсири	4
13	Қишлоқ хўжалигида экологик тоза маҳсулот етиштириш	2
14	Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришда табиатни музҳофаза қилиш тадбирлари	2
15	Агроэкологик мониторинг моҳияти, мақсади ва асосий йўналишлари	2
	Жами	36

III. Амалий машғулотлар бўйича кўрсатма ва тавсиялар
Амалий машғулотлари профессионал тайёргарликнинг муҳим босқичи ҳисобланади. Амалий машғулотлари талабалардан Тупроқ ва агро экология фани бўйича олинган назарий билимларни мустаҳкамлаш, чуқурлаштириш ва умумлаштиришни талаб қилади. Амалий машғулотлар янги педагогик технологияларни қўллаб, муҳокама ва мунозара тарзда ўтказилади.


Амалий машғулот мавзуларининг соатларда тақсимоти
2-Семестр учун

№	Амалий машғулот мавзулар мазмуни	Ҳажми (соат)
1	Тупроқ кесмасини олиш усуллари (чуқурча, ярим чуқур, асосий чуқур).	2
2	Тупроқнинг морфологик белгиларини ўрганиш.	2
3	Тупроқдан намуна олиш техникаси (монолит, аралаш намуна ва микробиологик анализлар учун).	2
4	Тупроқ структураси, унинг шакллари, бузилиш сабаби ва тиклаш усулларини дала шароитида ўрганиш.	2
5	Тупроқларнинг географик тарқаши қонуниятларини ўрганиш.	2
6	Тупроқнинг ҳаво режими ва ҳаво хоссаларини ўрганиш.	2
7	Тупроқ эрoзияси вa унгa қaрши курaш чора- тaдбирлaрини ўрганиш.	2
8	Тупроқ бонитировкаси вa eрлaрни иқтисoдий бaхoлaшни ўрганиш.	2
	Жами	24

Амалий машғулот мавзуларининг соатларда тақсимоти
3-Семестр учун

№	Амалий машғулот мавзулар мазмуни	Ҳажми (соат)
1	Тупроқ хариталарини ўқишни ва чизишни ўрганиш.	2
2	Тупроқ хариталарида ГАТ технологияларини қўллашни ўрганиш.	2
3	Қишлоқ хўжалик экосистемаларининг биологик маҳсулдорлигини ўрганиш.	2
4	Қишлоқ хўжалик ерларининг оғир металлар билан ифлосланишини ўрганиш.	2
5	Ўзбекистонда суғориладиган ерларнинг ҳозирги ҳолатини тахлил қилиш.	2
6	Қишлоқ хужаликни кимёлаштиришдаги экологик муаммоларни ўрганиш.	2
7	Қишлоқ хўжалигида экологик тоза маҳсулот етиштириш технологияларини ўрганиш.	4
8	Агроэкологик мониторинг моҳияти, мақсади ва асосий йўналишларини ўрганиш.	4
9	Биогумуснинг қиишоқ хўжалигидаги аҳамияти ва экологик аспектлари.	4
10	Тупроқда учрайдиган организмларнинг асосий таркибини ўрганиш.	4
11	Тупроқ таркиби организмларининг экологик гуруҳларини ўрганиш.	4
12	Орол фожиаси ва унинг тупроқ қатламига таъсирини ўрганиш.	4
	Жами	36

IV. Лаборатория машғулотлари бўйича кўрсатма ва тавсиялар

Лаборатория ишлари лаборатория асбоб-ускуналари билан жиҳозланган лаборатория хоналарида бир академ гуруҳга бир ўқитувчи ва лаборант томонидан ўтказилиши лозим. Машғулотлар фаол ва интерфактив усуллар ёрдамида ўтилиши, мос равишда муносиб педагогик ва ахборот технологиялар қўлланилиши мақсадга мувофиқ.

Лаборатория машғулот мавзуларининг соатларда тақсимоти
2-Семестр учун

№	Лаборатория машғулотлари	Ҳажми (соат)
1	Лабораторияларида ишлаш тартиб-қоидалари ва эҳтиёт чоралари	2
2	Тупроқни анализга тайёрлаш. Тупроқниинг гигроскопик намлиги аниқлаш.	2
3	Тупроқнинг уммумий физик хоссалари; ҳажм оғирлиги солиштирма оғирлигини аниқлаш ва улар орасидаги ғовакликни ҳисоблаш.	2
4	Тупроқ таркибидаги гумус миқдорини Кноп, Волки – Белека и Тюрин усулида аниқлаш.	2
5	Тупроқ механик таркибини қуруқ ва хўл усулида аниқлаш.	2
6	Сувли сўрим анализи: а) қуруқ қолдиқни аниқлаш; б) СО3 ва НСО3 ни, СI ни аниқлаш; в) SO4, Ca^+2, SO^-2 ни аниқлаш; г) Mg ни ва Na ни аниқлаш; д) Сувли сўрим анализи натижаларини таҳлил қилиш.	2
	Жами	12

Лаборатория машғулот мавзуларининг соатларда тақсимоти
3-Семестр учун

№	Лаборатория машғулотлари	Ҳажми (соат)
1	Ўсимлик намунасини куйдиришнинг қуруқ ва хўл куйдириш усуллари билан танишиш	2
2	Ўсимлик намунаси таркибидаги гигроскопик намликни аниқлаш.	2
3	Битта ўсимлик намунасида азот, фосфор, калийни аниқлаш (К.Гинзбург, Г.Шеглова ва Э.Вулфиус усулида)	2
4	Тупроқ намунасида ўсимлик ўзлаштирадиган азот, фосфор ва калий шаклларини аниқлаш	2
5	Гўнг таркибидаги азот, фосфор ва калий миқдорини аниқлаш.	2
6	Ўсимликларнинг трaнспирaция жaдaллиги вa нисбий трaнспирaцияни aниқлaш.	4
7	Ўсимликларнинг иссиқликка чидамлилигини аниқлаш.	4
	Жами	18

V.Мустақил таълим ва мустақил ишлар
Мустақил ишлаш учун талабаларга Тупроқ ва агроэкологияга оид бўлган маълумотлар мавжуд бўлган турли адабиётлар ҳамда Интернет сайтларидан фойдаланиш тавсия қилинади. Бундан ташқари зарур ҳолларда лабораториядаги мавжуд асбоб ва ускуналар ҳамда уларни яхши билувчи мутахассис ва ўқитувчи иштирокида талабалар ихтиёрига берилади. Мустақил ишлаш учун бериладиган мавзулар ва ишлар индивидуал характерда бўлиб, талабаларнинг Тупроқ ва агроэкология фани бўйича маълумотларни чуқур ўрганишга қаратилгандир.


Мустақил таълим мавзуларининг соатларда тақсимоти
2-Семестр учун

№	Мустакил таълим мавзулари	Ҳажми (соат)
1	Амалий машғулотларга тайёргарлик кўриш	24
2	Тупроқларнинг кимёвий таркиби ва органик қисми, уларнинг аҳамияти.	8
3	Тупроқнинг генезиси, классификацияси ва географияси.	8
4	Тупроқлар унумдорлиги.	8
5	МДҲ давлатлари тупроқлари.	8
6	Ўзбекистонда учрайдиган тупроқ хиллари ва уларнинг экологик муаммолари.	8
7	Тупроқларнинг инсон ҳаётидаги роли.	8
8	Тупроқ сифати ва озиқ-овқат ҳавфсизлиги.	6
9	Тупроқларни муҳофаза қилиш ва экологик мониторинг олиб бориш.	6
10	Биосфера ва унинг қонунлари таърифи.	6
	Жами	90

Мустақил таълим мавзуларининг соатларда тақсимоти
3-Семестр учун

№	Мустакил таълим мавзулари	Ҳажми (соат)
1	Амалий машғулотларга тайёргарлик кўриш	36
2	Техноген омилларнинг агросистемалар ҳолатига салбий таъсири.	6
3	Ўзбекистан табиатининг асосий агроэкологик омиллари таснифи.	6
4	Тупроқнинг биоэнергетик таснифи.	6
5	Тупроқда организмларнинг экологик тарқалишида эдафик омиллар роли.	6
6	Ўсимликларни кимёвий ва биологик услублар билан ҳимоялаш.	8
7	Қишлоқ хўжалик экологиясииинг асосий йуналишлари ва қонунлари.	8
8	Ўзбекистоннинг ер захиралари ва улардан оқилона фойдаланиш.	8
9	Техноген омилларнинг агросистемалар ҳолатига салбий таъсири.	8
	Жами	90

VI. Фан ўқитилишининг натижалари (шаклланадиган компетенциялар)
Фанни ўзлаштириш натижасида талаба:

• 
  Тупроқ экологияси ва агроэкология соҳасидаги назарий масалалар қўллаш усуллари тўғрисида тасаввурга эга бўлиши;
  
• 
  Тупроқ экологияси ва агроэкология соҳасидаги назарий масалалар қўллаш усуллари асосий қонунлари ва уларни қўллаш кўникмаларига эга бўлиши керак.
  

Тупроқ экологияси ва агроэкология соҳасидаги назарий масалалар қўллаш усуллари экологик қонунлар асосида тавсифлашни малакаларига эга бўлиши керак.

VII. Таълим технологиялари ва методлари:

• 
  маърузалар;
  
• 
  интерфаол кейс-стадилар;
  
• 
  амалий машғулот (мантиқий фиклаш, тезкор савол-жавоблар);
  
• 
  гуруҳларда ишлаш;
  
• 
  тақдимотларни қилиш;
  
• 
  индивидуал лойиҳалар;
  

жамоа бўлиб ишлаш ва ҳимоя қилиш учун лойиҳалар.

VIII. Кредитларни олиш учун талаблар:

Фанга оид назарий ва услубий тушунчаларни тўла ўзлаштириш, таҳлил натижаларини тўғри акс эттира олиш, ўрганилаётган жараёнлар ҳақида мустақил мушоҳада юритиш ва жорий, оралиқ назорат шаклларида берилган вазифа ва топшириқларни бажариш, якуний назорат бўйича ёзма ишни топшириш.


IХ.Асосий ва қўшимча ўқув адабиётлар ҳамда ахборот манбаалари
Асосий адабиётлар

1. 
   Alexander, Earl B. Soils in Natural Landscapes. October 21, 2013 by CRC Press. London, New York 2013.
   
2. 
   Добровольский Г. В., Никитин Е. Д. Экология почв. Учебник / 2-е изд., уточн. и доп. — М.: Издательство МГУ, 2012. — 412 с.
   
3. 
   Эргашев А.Э. ва бошқалар. – Агроэкология. Тошкент, 2006.
   

Қўшимча адабиётлар

4. 
   Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2017.
   
5. 
   Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш-юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови. Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2017.
   
6. 
   Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2016.
   
7. 
   Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарли - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак.Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2017.
   
8. 
   Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони ПФ-4947- сон 07.02.2017 й. Ўзбекистон республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида.
   
9. 
   Турсунов Х.Х. – Агроэкология. Маърузалар матни. ЎзМУ, 1999.
   
10. 
    Турсунов Х.Х. – Суғориладиган тупроқлар экологияси. Маърузалар матни. ЎзМУ, 2000.
    
11. 
    Раупова Н.Б., Содиқова Г.С. Тупроқшунослик асослари фани бўйича
    ўқув-услубий мажмуа. Тошкент 2016.
    
12. 
    Турсунов Х.Х. – Тупроқшунослик. Маърузалар матни. ЎзМУ, 2000.
    
13. 
    Туйназарова И. Тупроқ экологияси ва агроэкология. Методик қўлланма. Жиззах, ЖизПИ. 2013.
    
14. 
    Жарикова Е.А. Экология почв в вопросах и ответах: учебн. пособие. – Владивосток: Изд-во ДВГТУ, 2005. – 150 с. http://www.biosoil.ru/Files/00000397.pdf
    
15. 
    С.В. Важов, Р.Ф. Бахтин, В.М. Важов. Экология почв [Электронный ресурс]: учебное пособие. – Бийск: АГГПУ им. В.М. Шукшина, 2018. http://www2.bigpi.biysk.ru/nir2016/file/kedbzit_27_04_2018_08_49_57.pdf.
    

Ахборот манбаалари

1. 
   www.ziyonet.uz
   
2. 
   www.nature.uz
   
3. 
   www.uznature.uz;
   
4. 
   www.lex.uz.