Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

Назорат ва мулоҳаза учун саволлар:
1. Маркетинг концепцияларининг шаклланишига таъсир қилган омиллар?
2. Ишлаб чиқаришни такомиллаштириш концепциясининг бош мақсади нима бўлган?
3. Тижоратни жадаллаштириш концепциясининг асосий мақсади нима бўлган?
4. Ќозирги кунда маркетингни қайси концепциялари кенг қўлланилмоқда?
5. Сизнинг фикрингизча жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози шароитида маркетингни қайси концепциялари корхона учун муваффақият келтириши мумкин ва нима учун?
6. Маркетинг ривожланишининг асосий босқичлари, уларнинг ўзига хослигини тушунтириб беринг.

3-МАВЗУ: МАРКЕТИНГНИ ТАМОЙИЛЛАРИ, ФУНКЦИЯЛАРИ ВА ТУРЛАРИ

Режа:


1. Маркетингнинг асосий тамойиллари
2. Маркетинг функциялари ва уларнинг мазмуни
3. Маркетингнинг турлари
4. Талабнинг ҳолатига қараб маркетинг турларининг қўлланилиши

1. 
   Маркетингнинг асосий тамойиллари
   

Маркетинг тамойиллари унинг ғоявий йўналишини ва корхонанинг бошқариш тизимидаги маркетинг ёндашувларини белгилайди. Ҳозирги шароитда маркетингнинг асосий, бирламчи тамойили муайян истеъмолчиларнинг муаммоларини самарали ҳал қилишга қаратилган. Бозорда товарнинг муваффақият қозониши у ёки бу товар мижоз олдида турган муаммони қанчалик самарали ҳал қила олишига боғлиқ. Бу ёндашув ўз навбатида қуйидаги тамойилларда аниқлашади ва ривожлантирилади:
— истеъмолчига йўналтирилганлик;
— талабни прогнозлаш ва шакллантириш;
— қарорларнинг комплекслилиги ва кўп вариантлилиги;
— қарорларнинг марказлаштирилмаганлигига урғу бериш ва ҳолатларни бошқариш;
— истиқболга йўналтирилганлик;
— дастурлимақсадли ёндашув.
Айнан ана шу тамойиллар маркетингнинг янги, энг ҳарактерли белгиларини очиб беради. Келтириладиган белгилар тўплами кенгайиши ёки торайиши мумкин, лекин асосий тамойил — тўлиқ истеъмолчига йўналтирилиш — албатта мавжуд бўлади. Пировард натижада бу тамойил бошқа ҳамма тамойилларнинг пайдо бўлиши ва шаклланишини белгилаб беради.
Маркетинг тамойиллари маркетинг асосини ва унинг моҳиятини очиб берувчи ҳолат, талабдир. Маркетингни моҳияти – товар ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш албатта истеъмолчига, талаб ишлаб чиқариш имкониятларини доимо бозор талабига мўлжаллашдан иборат. Маркетинг моҳиятидан қуйидаги асосий тамойиллар келиб чиқади:

• 
  истеъмолчиларга нима керак бўлса ўшани ишлаб чиқариш керак;
  
• 
  бозорга товарлар ва хизматлар таклифи билан эмас, балки истеъмолчиларн муаммоларини ечиш воситалари билан ишлаш;
  
• 
  товар ишлаб чиқаришни эҳтиёж ва талабни тадқиқ қилгандан сўнг ташкил этиш керак;
  
• 
  фирмани ишлаб чиқариш-экспорт фаолиятининг охирги натижаларига концентрлашганини кучайтириш;
  
• 
  маркетинг концепцияси воситаларини қўллаш асосида маркетинг дастурини шакллантиришга олиб келувчи қўйилган мақсадларга эришиш учун комплекс ёндошиш ва мақсадли дастур услубини ишлатиш;
  
• 
  товарни истеъмолчига силжитишни барча бўғинларини маркетинг билан қамраб олиш мақсадида бир вақтни ўзида мақсадли йўналтирилган таъсир асосида бозор талабига мос келувчи товар ишлаб чиқариш стратегия ва тактикасини қўллаш;
  
• 
  корхона фаолиятини ва маркетинг хизматини бозорда товар хулқ-атворини башорат қилиши ва стратегик режалаштиришни амалга ошириш асосида самарали коммуникацияни узоқ муддатли истиқболига мўлжал олиш;
  
• 
  товарни яшаш даврини барча босқичларини ишлаб чиқариш ва товар тақсимлашни ижтимоий ва иқтисодий омилларини ҳисобга олиш;
  
• 
  ташкилот ва тармоқлар режасига нисбатан бозорни бирламчи эканлигини эслаш;
  
• 
  талаб ва таклифни баланслаштириш мақсадида режаларни тармоқлараро кооррдинациялаш ва ўзаро таъсирини ушлаб туриш;
  
• 
  товар бозори ёки фирма имижи (обрўйи) ва рақобатли афзалликни қидириш ва шакллантириш жараёнида аниқ ҳолатда агрессивликка, ҳужумкорликка, фаолликка интилиш, умумий ҳолда маркетингнинг асосий тамойиллари – бу бозорни билиш, унга мослашиш ва бозорга таъсир ўтказишдан иборат.
  

2.Маркетинг функциялари ва уларнинг мазмуни

Маркетинг функциялари унинг амалдаги моҳиятини ифодалайди. Улар товар сиёсати, нархнинг ҳосил бўлиши, коммуникациялар ва сотиш орқали намоён бўлади. Бунда қуйидаги саволларни ечиш биринчи галги вазифа ҳисобланади:

Нимани ишлаб чиқариш керак? Бозорнинг ҳолати ва корхонанинг керакли маҳсулотни ишлаб чиқариш бўйича потенциал имкониятлари ҳисобга олинади.
Кимга сотиш керак? Корхонанинг мақсадли бозори ва унинг талаблари ўрганилади.
Қандай сотиш керак? Маркетинг ҳаракатларининг комплекси ишлаб чиқилади (ассортимент, нарх, ўраш, сотиш, реклама ва ҳоказо).
Маркетингнинг умумий функциясини тўртта йўналишга бўлиш мумкин: аналитик, ишлаб чиқариш, сотиш, бошқариш ва назорат.