Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети педагогика ва психология кафедраси

§4. Ўқув мақсадларини технологик лойиҳалаш
Таълим технологиясида ўқув мақсадларини лойиҳалаш, унинг босқичлари сифатини таъминлаш, таълим субъектларини когнитив жараёнга тайёрлаш, инновацион дидактик материаллар яратиш, таълимни ташкил этиш ва унинг самарали натижасини таъминлаш, ўқувчининг чуқур билим, кўникма ва малакасини эгаллашига эришишига алоҳида эътибор қаратилади. Бунинг учун эса таълим технологияси таркибий тузилмасининг изчиллиги, муҳим аҳамиятга эгадир. К.Ишматовнинг таснифига кўра у қуйидаги таркибий қирралардан иборатдир.

• 
  ўқув мақсадларини кетма-кетлик қаторини ишлаб чиқиш ёки педагогик мақсадлар таксаномияси тизимини яратиш;
  
• 
  ўқув мақсадларини назорат топшириқларига айлантириш;
  
• 
  мақсадларга эришиш йўлларини қўллаш;
  
• 
  коррекция (тузатиш);
  
• 
  натижани баҳолаш;⁶
  

Таксаномия (грекча-тартиб билан жойлашиш) асосан биология фанида объектларни табиий ўзаро боғлиқлигига асосланиб, тобора мураккаблашиб борадиган кетма-кетликда туркумлаш, системалаштириш деган маънода ишлатилиб келинади. Айнан шу мазмундан келиб чиққан ҳолда педагогика фанлари туркумида ҳам таксаномия атамаси таълим мақсадларини туркумлаш, системалаштириш ва уларнинг кетма-кетлигини таъминлаш мақсадида ишлатилади.
Таълим мақсадларини туркумлаш муаммоси илк бор АҚШ психолог олими Б.Блум томонидан 1956 йил “Таксаномия” илмий асарида истеъмолга киритилган. У ўқув мақсадларини когнитив соҳасини тртибли тизимини илмий-назарий асослади, унинг бу тизими дунё педагог ва психолог олимлари шунингдек, ЮНЕСКОтомонидан ҳам тан олинди.
К
1956 йилда ЮНЕСКО томонидан Б.Блум таксаномиясининг 40 йиллиги ҳалқаро миқиёсда нишонланди. Бутун дунё педагог-психолог олимлари томонидан яна қатор таксаномиялар ишлаб чиқилган бўлиб, амалиётда фвқат Б.Блум таксаномиясидан фойдаланилади.
Б.Блум таксаномияси ўқитувчи учун учта соҳада ёрдам беради.
1. Когнитив (билишга оид) соҳа.
2. Аффектив (ҳиссиётли-қадриятли) соҳа.
3. Психомотор (харакатга оид) соҳа.

огнитив (билишга оид) соҳа. Бу ўқитувчининг билим, кўникма малакани эгаллашгача бўлган педагогик-психологик талабларни ўз ичига олади. Яъни, янги билимларни ўзлаштириш, унинг мазмун ва моҳиятини чуқур англаш, ҳаётда қўллай билиш, турли назарий ғояларни қиёсий таҳлил этиш замирида хулосалар чиқариш, ахборотларни тўғри қабул қилиш ва баҳолаш кабиларни ўзида намоён этади. Билиш фалсафий нуқтаи назардан “маънавий-руҳий ҳодиса” инсоннинг оламини англаш қобилияти, сараланган,тартибга солинган, муайян усул (метод) ёрдамида олинган, маълум мезонарга (меъёрларга) мувофиқ тартибга солинган, ижтимоий аҳамиятга эга бўлган, одамлар ва бутун жамият томонидан айнан билиш сифатида тан олинадиган ахборот. У амал қилиниш даражасига кўра кундалик ёки одатдаги ва махсус; соҳаларга кўра касбий ва амалий; шахсга доир ақлий билиш ва ҳиссий билиш турларига бўлиниши мумкин.⁷
ДТС, дарсликлар, дастурлар, ўқув методик қўлланмалар, илмий-назарий адабиётлар, АКТ янгиликлари, илғор амалий тажриба натижалари билиш учун воситадир. Когнитив мақсадларга асосан дарс жараёнида эришилади.