|
А - охирги Б-охирги (тармок) .
(тармоқ) j j станция
- у
ММ 1 Ў3| —(-► КС 4»j Б1У т м |l»J б ‘у |4 »
КС
4> ЎЗ ‘ j МО
; ^ УТ - узатиш тизими
УК-узатиш канали
1.2-расм. Телекоммуникация тизимлари ва тармоқларининг ўзаро
ҳамкорлиқда ишлаши.
Тармоқ станциялари ва тармоқ узеллари ўртасида бирламчи
сигнални маълум частоталар полосасида ёки маълум узатиш
тезлиги билан узатишни таъминловчи техник воситалар ва
тарқалиш муҳити мажмуасини^зя/яиад канали дейилади.
Линия сигналлари тарқалиш муҳити орқали ўтаётганиДа
кучсизланади (сўна бошлайди), улар турли хил бузилишлар ва
,3 t v R i t e -
www.ziyouz.com kutubxonasi
қаршиликларга учрайди. Бу омилларнинг сигналларни узатиш
сифатига таъсирини бартараф қилиш учун, узатиш тизимининг
турига қараб маълум масофалардан кейин кучайтиргичлар,
регенераторлар ёки ретрансляторлар ўрнатилади, улар тарқалиш
муҳити билан бирга узатиш тизимининг линия трактини ҳосил
қилади. Шундай қилиб, кўп каналли алоқа техникасининг ривож-
ланиши, талаб қилинган каналлар сони, сифати, ишончлилиги,
самарадорлиги ва алоқа масофасини таъминловчи узатиш тизимларининг
яратилишига олиб келади.
1.2. Логарифмик ўлчаш бирликлари
Маълумотларни узатишда фойдаланиладиган сигналлар вақт
давомида ўзгариб турувчи электр кувват, кучланиш ёки токни
ифодалайди. Сигналларнинг оний кучланиш ёки ток қиймат-
ларининг ўзгариши узатилаётган маълумотлар билан бир хил
бўлади.
Сигналлар ва халақитларнинг узатиш каналлари ва трактларининг
турли нуқталаридаги кучланиш (ток) қийматлари
пиковольт (пикоампер)дан ўн вольт (ампер)гача катталикка эга.
Ўлчанаётган ва ҳисобланаётганда дуч келадиган ток қувватлари
пиковаттнинг улушларидан бир бутун ваттгача катталикка эга
бўлади. Қийматлари кенг диапазонда (у миллиметр дан миллион
километргача узунликдаги диапазондан кенг) жойлашган
катталикларни ўлчаш ва ҳисоблашни осонлаштириш, ўлчашлар ва
ҳисоблашлар натижаларини солиштириш учун кўпайтириш ва
бўлиш амаллари мос равишда қушиш ва айириш амаллари билан
алмаштирилади, ваттлар, вольтлар ва амперлар (ёки уларнинг
улушлари)да ифодаланган кувват, кучланиш ва ток катталиклари
ўрнига бу катталикларнинг ҳисоблаш учун қабул қилинган шартли
катталикларга нисбатининг логарифмларидан фойдаланилади.
Логарифмик кўринишда ифодаланган нисбий бирликларни узатиш
сатҳлари дейилади.
Бир хил ишорали катталиклар нисбатининг ўнли логарифм-
ларини ифодаловчи узатиш сатхдари децибеллар (дБ), бир хил
ишорали катталиклар нисбатининг натурал логарифмларини
ифодаловчи узатиш сатхдари эса неперлар (Нп) дейилади. Ҳозирги
пайтда децибеллардан фойдаланиш қабул қилинган.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Узатиш сатҳдарининг қуйидаги турлари мавжуд:
қувват бўйича:
pHli=10lgj+, дБ ёки p ^ \ l n Wt , Нп;
кучланиш бўйича:
(1.2)
ток бўйича:
pHm= 2 0 l g дБ ёки рнт=1п!±. Нп; (1.3)
дБ ва Нп да ифодаланган узатиш сатқлари ўртасида куйидаги
муносабатлар мавжуд: 1Нп = 8,686=8,7 дБ ва 1дБ = 0,115 Нп.
Бу формулаларда Wx, Ux ва 1х - кувват ёки актив кувват,
кучланиш ва токнинг текширилаётган нукгадаги тегишли
катталиклари, Wo, Uo ва 1о эса - узатиш сатҳларини аниқлашда
уларнинг қабул қилинган бошлангич катталиклари.
Қувват (рнД кучланиш (рш) ва ток (рет)нинг (1.1...1.3
формулалар орқали) аниқланган узатиш сатхдарини нисбий узатиш
сатхдари дейилади ва мос равишда дБиқ, дБнк, дБнт билан
белгиланади.
Агар Wx қувват, Ux кучланиш ёки 1х ток катталиклари Wo
кувват, Uo кучланиш, 1о токнинг бошлангич катталикларидан катта
булса, узатиш сатҳлари мусбат, акс ҳолда узатиш сатхдари манфий
қийматга эга бўлади. Wx=Wo, Ux=Uo, Ux=Uo ва Ix=Io, Ix=Uo бўлган
ҳолда юқорида айтилган узатиш сатҳлари нол қийматли бўлади.
Кувват, кучланиш ёки токнинг логарифмик бирликлари
(децибелларда ифодаланган сатҳдар)дан куйидаги маълум
формулалар билан уларнинг мутлақ катталикларига ўтиш осон:
Умуман олганда кувват, кучланиш ва ток бўйича узатиш
сатҳларининг сон қийматлари бир хил бўлмайди. Лекин Wx ва Wo
қувватлар ажраладиган Zx ва Zo қаршиликлар маълум бўлса, улар
орасида ўзаро богланишни ўрнатиш осон.
Дарҳақиқат,
Wx=Wo-100JPh\ Ux=Uo-10°-05Phk , Ix=Io10 0,05Рнт (1.4)
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
