Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

 
Адабиётлар руйхати: 
1.Каримов И.А. Мамлакатимизни модернизация қилиш ва кучли 
фуқаролик жамияти барпо этиш-устувор мақсадимиздир // Халқ сўзи. 2010 
йил, 28 январь. 
2. Нуримбетов Р.И., Ахмедов В.И. “Ишлаб чиқариш менежменти”. Т.: 
Талқин, 2008.-21 б.-100 б.

---

158 
 O’zbekistonda tashqi savdoning samaradorligi 
Qurilish fakulteti.301-KT:(B va IQ) 
guruh talabasi Berdiqulova Farida 
Rahbar: katta o’qituvchi Djalilova Sh. S. 
O’zbekiston va jahon hamjamiyati mamlakatlari o’rtasida har tomonlama 
aloqalar o’rnatilmoqda, bunday iqtisodiy, siyosiy aloqalar respublikamiz 
davlat mustaqiligini qo’lga kiritishi bilan vujudga kela boshladi. 
Dastlabki davrda respublikamizda tashqi savdo ikki yo’nalish bo’yicha 
MDX mamlakatlari bilan xukumatlararo bitimlar va horijiy mamlakatlar bilan 
erkin muomiladagi valyuta hisob-kitob qilish asosida amalga oshirildi . 
Tashqi iqtisodiy faoliyati Markaziy Osiyo davlatlarining ko’p tomonlama 
aloqalari va hamkorligini rivojlantirishga birinchi darajali ahamiyat bermoqda . 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining tashqi savdo sohasida boshqaruv 
tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi farmoniga binoan “tashqi 
savdo asosiy ko’rsatkichlari parametirlarini shakllantirishda va O’zbekiston 
Respublikasining bojxona tarif siyosatini takomillashtirishda ishtirok etish, tashqi 
savdoni liberallashtirish bo’yicha takliflar ishlab chiqish” 
“tovarlar (ishlar va xizmatlar), shu jumladan, o’ziga xos tovarlar va sanoat 
mahsulotlari tashqi savdosi, shuningdek, tashqi savdoda tarif va notarif boshqaruvi 
choralarini qo’llash sohasida davlat siyosatini amalga oshirish bilan bog’liq 
tadbirlarni muofiqlashtirish”va shunga o’xshash bir necha farmoni 2017 yil 13 
apreldagi farmoni “Zarafshon” gazetasida chop qilindi.
O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’iziston o’rtasida yagona iqtisodiy makon 
to’g’risida tuzilga shartnoma samara bera boshladi . Uning integiratsiyalashuviga 
qaratilgan dastur ishlab chiqildi. 
Respublikamiz mustaqillikka erishganidan keyin qisqa davr ichida 80
dan ko’p davlat bilan diplomatik munosabatlarni o’rnatdi. 
Dunyoning 20 dan ortiq davlatlarida diplomatik elchixonalarini ochdi, 
ko’pgina xalqaro tashkilotlarda BMT iqtisodiy muassasalari, jahon banki, 
xalqaro bank, xalqaro valuta fondi, xalqaro moliya korparatsiyalari iqtisodiy
taraqqiyotga ko’maklashuvchi tashkilot kabi boshqa xalqaro moliyaviy-
iqtisodiy tashkilotlarga a’zo bo’lib kirdi. 
O’zbekistonda tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarininig erkin faoliyat 
yuritishlari uchun barcha iqtisodiy va huquqiy asoslar yaratilgan va
bu qonun bilan muhofaza qilinadi. 
Bugungi kunda har bir fuqaroni o’z biznesini erkin tarzda yo’lga 
qo’yish uchun juda katta imkoniyatlar ochib berilmoqda. 
O’zining mahsulotlari bilan jahon bozoriga kirib borish, 
mahsulotlarini sifat darajasini yaxshilash va shu orqali xalqaro qo’shma
korxonalar va chet el investorlarining O’zbekistonda qo’shma korxonalar
tashkil etishi va eng katta investitsion loyihalarni amalga oshirish imkoniyati
yaratilib berilmoqda. 
Bu esa respublikaga valyuta tushumlarini olib kelish bilan birgalikda
mahalliy ishchi kadrlarni malakasini oshirish bilan ish o’rinlarini kengaytirib
beradi. Oxirgi yillarda O’zbekistonda eksport tarkibiga mahalliy xom-ashyodan 

---

159 
tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish va qo’shimcha daromadni qo’lga kiritishga 
olib keladi. Natijada qo’shimcha ishchi joylari va boshqa ijobiy ko’rsatkichlarni 
amalga oshiriladi. 
Bugungi kunda respublikamizda an’anaviy eksport mahsulotlaridan paxta, 
gaz, rangli metal, yumshoq o’yinchoqlar, oziq-ovqat mahsulotlari va shunga 
o’xshash ko’plab mahsulotlarimiz jahon bozorida o’z mavqeyiga ega bo’lib 
bormoqda. Bu maxsulotlarni chet davlatlarga reklama qilish maqsadida Toshkent 
Xalqaro Marketing markazi ochildi, unga binoan O’zbekistonda ishlab chiqarilgan 
mahsulotlar namoyish qilinadi va mahsulotlarga xaridor topishga ko’maklashadi.
Bunday samarali hamkorlikdan ko’zlangan maqsad mahsulotlarimizni son va sifat 
darajasini oshirish, qolaversa, investorlarni jalb qilib samaradorlikni oshirmoqda . 
Mamlakat tashqi savdo operatsiyalarini samaradorligini aniqlashda tashqi 
savdo balansi ma’lumotlaridan foydalaniladi, mamlakatning tashqi savdo balansi 
mamlakat to’lov balansining tarkibiy qismi bo’lib, tovarlar import qilinganida 
undan chiqib ketadigan mablag’lar bilan tovarlarni chet elga eksport qilinganda 
mablag’lar o’rtasidagi nisbatini ko’rsatadi. To’lov balansining shu tarkibiy qismi 
mamlakatning tashqi iqtisodiy ahvoliga baho berishda eng muhim ko’rsatkich 
hisoblanadi. 
Agarda mamlakatning eksporti ma’lum davrda chet eldan import qilishdan 
ortiq bo’lsa, savdo balansi musbat bo’ladi, ya’ni eksportdan tushgan tushim 
importga ketgan xarajatlarga nisbatan ko’p bo’lsa, unda mamlakat tashqi balansi 
musbat savdoga ega bo’ladi. Agar import eksportdan ortiq bo’lsa, savdo balansi 
shunga muvofiq salbiy bo’ladi yoki boshqacha qilib aytganda, mamlakat chetdan 
sotib olayotgan tovarlar summasidan ortiq bo’lsa, mamlakat savdo balansi salbiy 
savdoga ega hisoblanadi. 
O’zbekistonning tashqi iqtisodiy va savdo faoliyatida Osiyo rivojlanishi
bank (OIV) hamda jaxon savdo tashkiloti (JST) bilan hamkorligi istiqboli 
yo’nalishlaridan xisoblanadi . Shunday qilib O’zbekistonning jaxon hamjamiyati 
qo’shilishida dunyo mamlakatlarida xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar bilan 
hamkorlik xal qiluvchi o’ziga ega bo’lib bu 
milliy iqtisodiyotning 
baynalmillashuvini kuchaytiradi hamda iqtisodiy taraqqiyotini yuqori bosqichda 
ko’tarishining asosiy tashqi omillari hisoblanadi. 
Xulosa qilib aytganda, oxirgi yillarda O’zbekistonda eksport tarkibida 
mahalliy xomashyodan tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish va qo’shimcha 
daromadlarni qo’lga kiritishga olib keladi. 
Bu mahsulotlar ko’pgina chet davlatlarni qiziqishlariga va mamlakatimizga 
juda ko’p katta-katta investitsion loyihalarni amalga oshirish imkoniyatini yaratib 
bermoqda.