Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Кўчмас мулк қийматини баҳолашнинг тахлили. 
З.Яркулов –стажёр ўқитувчи, Ф.Яркулова – тадқиқотчи (СамДАҚИ) 
 
Хусусий мулки бўлмаган фуқаро беватандир. 
Пифагор. 
Ўзбекистон Республикаси Мустақилликка эришганидин сўнг, ҳар бир 
соҳада жадал ривожланиш бошланди. Мамалакатимиз ривожланган 
мамалакатлар 
қаторига 
қўшилиб 
бормоқда. 
Ўзбекистонда 
бозор 
ислоҳотларнинг ривожланиши кўчмас мулкнинг ва уларга нисбатан ҳуқуқлар 
қийматини баҳолаш бўйича янги фаолият турининг шакилланишига олиб 
келди. Баҳолаш фаолияти иқтисодиётни ислоҳ қилиш ва ҳуқуқий давлат 
қуришнинг 
ажралмас 
қисмига 
айланди. 
Кўчмас 
мулк 
қийматини 
баҳолашнинг мақсад ва вазифаларини, усулларини мулк турларини 
баҳолашнинг ўзига хос хусусиятларини батафсил ўрганиш баҳолаш 
фаолиятини нафақат бозор инфратузилмасининг амалий тармоғи сифатида, 
балки амалий иқтисод фанининг илмий услубий йўналиши сифатида 
тушуниш имконини беради. Республикада кўчмас мулкни баҳолаш 
хизматларига бўлган талаб бозор иқтисодиётига ўтишнинг дастлабки 

---

81 
кунлариданоқ пайдо бўлди. Давлат кўчмас мулкини хусусийлаштиришнинг 
кенгайиши, корхоналар устав сармоясига киритиладиган кўчмас мулкнинг 
кўпайиши, кўчмас мулкни гарови остида кредитлашнинг ривожланиши ва 
биринчи 
навбатда 
мулкдорлар 
синфини 
шакллантириш 
ҳамда 
ривожлантиришга йуналтирилган кўчмас мулк билан бажариладиган бошқа 
фуқоролик ҳуқуқий операциялар баҳолаш тузулмаларининг мажбурий 
тарзда иштироки билан амалга оширилади. 
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки Республикамиз иктисодиётини 
эркинлаштириш 
шароитида, 
ахоли 
ва 
тадбиркорлик 
субъектларини 
жамиятдаги иқтисодий фаоллигини янада ошириш максадида, ҳукуматимиз 
томонидан турли дастурлар қабул қилиниб, йирик давлат банклари орқали 
имтиёзли кредитлар олиш имконлари яратилиб келмокда. Аммо, аҳоли ва 
тадбиркорлик субъект ихтиёрларидаги (эгалик, фойдаланиш, тасарруф этиш 
ҳуқуқларидаги) кўчмас мулкларга бўлган ҳуқуқларни расмийлаштириш ва 
улар қийматини белгилаш жараёнлари ҳали тўлик ўранилмагани сабабли 
катта 
капиталга 
эга 
аҳоли 
ва 
тадбиркорлик 
субъектлари, 
ушбу 
имкониятлардан тўлик бахраманд бўлиша олишмаяптилар. Жумладан, 50 
йилга ердан фойдаланиш ҳуқуқини олган фермерлар, қонунда рухсат 
берилган бўлсада фойдаланиш ҳуқуқини бахолай олиша олмаганлари учун 
банкдан етарли микдорда кредит олишга қийналади. Сабаби, Ўзбекистон
шароитида кўчмас мулк ва ердан фойдаланиш ҳуқуқларига бўлган талаб ва 
уларнинг бозор нархларига таъсир этувчи омилларнинг таъсирчанлик 
даражаси аникловчи методикалар ҳам кўчмас мулкларнинг бозор нарҳларини 
шакллантиришга ҳизмат қилувчи инфратузилмалар ҳам мукаммал эмас ва 
қўшимча изланишлар олиб борилишини талб этади.
1.
 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
2.
И.А.Каримов, 
“Ўзбекистон 
иқтисодий 
ислохотларни 
чуқурлаштириш йўлида”, Ўзбекистон, 1995 йил. 
3.
Тошполатов С.А Абдуллаев А «Отсенка недвижимости» Учебние 
пособие Т. 2005 г 
4.
Туйчиев Р.Д ва бошкалар. «Кучмасмулк баҳолаш асослари» Т 2002