Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Фойдаланилган адабиётлар: 
1.
“Ерларнинг 
мелиоратив 
ҳолатини 
яхшилаш 
тизимини 
тубдан 
такомиллаштириш тўғрисида” ги (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 
29 октябрдаги фармони) “Халқ сўзи” газетаси 30 – октябр. 2007й 
2.
Авлақулов М.А, Мухамадиев И.Ў “Суғориладиган ерларда шурланиш 
жараёни ва таҳлили” Қарши – 2011й 
3.
Хакимова М.Х, Маматов Б.Ш “ Қашқадарё вилояти бўйича ерларнинг 
мелиоратив ҳолатини яхшилашни молиялаштириш” Қарши – 2011 й
4.
www.Qashqadaryogz.uz 
Экологик карталар тузишда ГИС технологияларидан фойдаланиш 
Л. Т.Ибрагимов (СамДАҚИ).
 
Республикамиз ҳудудларида сўнгги йилларда рўй бераётган экологик 
муаммолар, қишлоқ хўжалиги экин майдонлари механик таркибининг қисман 
бузилиши, 
атроф-муҳитда 
экологик 
ҳолатнинг 
ўзгариши, 
саноат 
тармоқларининг 
ривожланаётганлиги 
натижасида 
уларнинг 
қишлоқ 
хўжалигига, жумладан, тупроққа кўрсатаётган салбий таъсири тармоқ 

---

312 
ривожланишига 
салбий 
таъсир 
кўрсатмоқда. 
Экология 
муаммоси 
давримизнинг долзарб муаммоларидан бири бўлиб қолди. Экологик 
мувозанатнинг ҳарактери ҳудудда экологик вазиятнинг хусусиятини 
аниқловчи энг мақбул ва самарали мезон ҳисобланади. Мувозанатнинг 
ҳолатига қараб табиатда қандай ўзгаришлар юз бераётганини ва бунинг 
натижасида нималар содир булиши мумкинлиги тўғрисидаги ахборотларни 
билиб олиш мумкин. Экология соҳасига хос бўлган комплекс ёндошувда, 
одатда, атроф-муҳитнинг умумлаштирувчи тавсифларига таянилади.
Экологик муаммоларни ижобий ҳал қилиш кўп жиҳатдан уларнинг 
мажмуали ва мавзули карталаринииг сифатига, ҳаққонийлигига ва барча 
илмий жиҳатларни қай даражада қамраб олганлигига ҳам боғлиқ. Ҳудудий 
экологик вазиятни тўла мазмунда акс эттирадиган карталар вазиятни илмий 
баҳолаш, ривожлантирувчи омиллар, шароитларни аниқлаш, башорат 
натижаларидан бохабар бўлишга имкон беради [1].
Экологик вазиятлар карталаринииг асоси дала шароитида жойларда 
олиб борилган мажмуали ландшафт-экологик тадкиқотларнинг натижалари 
негизида тайёрланади. Бунинг учун аввало ландшафт тадқиқотлари, сўнгра 
экологик вазиятнинг ўзгаришига оид барча қўшимча тадқиқот ишлари олиб 
борилиши зарур, чунки тўла ва барча хусусиятларни қамраб олувчи 
маълумотлар фақат даладаги тадқиқотларда йиғилиши мумкин.
Кўпчилик холларда экологик муаммолар тезкор ва аник харакатларни 
амалга оширишни талаб қилади, бу эса маълумотларни географик ахборот 
тизимлари дастурларида яратилиши лозимлигини кўрсатади. Географик 
ахборот тизимлари аҳамияти анъанавий соҳалар каби экология йўналишида 
хам сезиларли устуворликка эгалиги кузатилмокда. Географик ахборот 
тизимлари турли хил сўровлар орқали тегишли маълумотларни тезкор 
равишда олиш, уларни картада акс эттириш, экотизимларнинг ҳолатини 
бахолаш, уларнинг ривожланишини олдиндан башорат қилиш каби 
вазифаларни ечиш имконини беради.
Географик ахборот тизимлари ёрдамида, рақамли картографик ва 
экологик маълумотларнинг компьютер хотирасига киритиш, тўплаш, сақлаш 
ва қайта ишлаш,маълумотлар асосида экотизимларнинг холатини акс 
эттирувчи мавзули карталарни тузиш,турли мухитларда экологик вазиятнинг 
ривожланишини моделлаштириш ва экотизимларнинг иқлим шароитларига 
боғлиқлигини 
ўрганиш, 
ифлосланиш 
манбаларини 
тавсифлаш, 
ифлослантирувчи моддаларнинг консентрация қийматларини аниқлаш 
мумкин. 
Географик ахборот тизимлари турли маълумотлар билан табиий атроф - 
мухитнинг объектлари холатини мажмуали бахолаш каби ишларни амалга 
ошириш мумкин.[2]
Рақамли картографияда аниқлик географик ахборот тизимлари 
пакетларининг қай даражада мукаммал тузилишига боғлиқ.
Қуйида рақамли картографиянинг мухим технологик хусусиятлари 
келтирилган:

Ахборотлар билан таъминланиши даражаси;

---

313 

Ахборотларни узатиш (бу параметр рақамли карталарни тузишда 
асосий ўрин эгаллайди. Бу ахборотларни сифат баҳосини аниқлайди).

Аниқлик (рақамли картада аниқлик тушинчаси карталарни 
рақамли холатга ўтказишда ўлчамларнинг аниқлиги тушинилади.
Географик ахборот тизимларида тематик картографияни методологик, 
методик ва технологик имкониятлари кенг сохада қўлланилади. Географик 
ахборот 
тизимларини 
қоғозли 
картографиядан 
фарқи 
унинг 
автоматлаштирилганлигидадир.