Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Dala sharoitda
Tushinarsiz tafsilotlar joyiga borib, aniqlanib chiqiladi va 
tavsifi yoziladi. Masalan: asfalt yo‘lining eni elektr, telefon simlarining yo‘nalishi, 
qanday kuchlanishga ega ekanligi ba’zi turar joylarda aholi yashaydigan yoki 
yashamaydiganligi, ularning necha qavatdan iborat ekanligi, imoratlarning qaysi 
materialdan qurilganligi (toshdan, g‘ishtdan yoki yog‘ochdan) va ko‘plab shunga 
o‘xshash aniqlanishi kerak bo‘lgan tafsilotlarni bevosita dala sharoitida ko‘z bilan 
ko‘rib kartaga tushirish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari dala sharoitida yerlarning 
baland-pasligi, jarliklar, suvlarning qaysi tomonga oqish yo‘nalishi, binolarda 

---

28 
qanday tashkilotlarning joylashganligi, ko‘chalarning nomlari va hakozo jarayonlar 
ham dala sharoitida bajariladi. Dala ishlari yakuniga yetgach, qolgan barcha ishlar 
kameral sharoitda, shartli belgilarga asoslanib batafsil chizib chiqiladi. Tayyor 
bo‘lgan topoplan plotter yordamida skaner qilinib, kompyuterda raqamlar qo‘yilib 
bir xil masshstabga keltirladi va kartalar «Panorama» dasturidan foydalanib 
chiziladi. Bu dastur elektron raqamli xaritalarni tuzishda foydalaniladigan 
dasturlardan biridir. Bu dastur orqali bir formatdan ikkinchi bir formatga 
o‘tkazishda ham qo‘llaniladi. GIS “Karta 2009”, ya’ni “Panorama” dasturining 
imkoniyatlari rasmda ko‘rsatilgan.
“Panorama” dasturining xarakterli xususiyatlaridan yana biri shuki, bu 
dasturda ish jarayoni ancha tez bajariladi. Taqqoslash uchun bundan oldin 
yaratilgan “Oazis” dasturida bitta xaritani yaratish uchun ketadigan vaqtda 
“Panorama” dasturida ikki -uchta xaritani bemalol chizib tugatish mumkin. 
Umuman olganda, “Panorama”dasturining yaratilishi, undan to‘liq foydalana olish, 
ish unumdorligini hozirgi zamon talablariga to‘liq javob bera oladi deb hisoblash 
mumkin Panorama dasturining yana axamiyatli tarafi shundaki agarda elektr to‘ki 
zamikaniya qilganda yoki elektr to‘ki birdan o’chib qolganda o‘zini xotirasiga 
saqlab qolish imkoniyatiga ega. Yurtimizda ham komp’yuter texnologiyalarining 
jadal sur’atlar bilan rivojlanishi, ishlab chiqarishning o‘sishi “Panorama”ga 
o‘xshash yangidan-yangi dasturlar yaratish imkonini yanada kengaytirmoqda. 
Foydalanilgan adabiyotlar. 
1. 
T.Mirzaaliyev, 
E.Yu.Safarov, 
A.Egamberdiyev, 
J.S.Qoraboyev 
“Kartashunoslik”. / Toshkent.: Cho’lpon, 2012 y. 240 bet. 
2. A.S.Suyunov, E.Yu.Safarov, I.M.Musayev “Kartashunoslik”. / Toshkent.: 
Voris, 2013 y. 160 bet. 
3. 
Internet 
saytlari: 
www.ziyo.net.uz, 
www.kartografic.ru, 
http//www.,//colibri.ru.