Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Педагогик технологияларни Умумтаълим фанларини ўқитишдаги 
самараси 
Х.Т.Юлдошев Д.О.Содиқов Д.М.Муродқобилов 
СамҚХИ академик литцей 
 
Бугунги кун ёшларга замонавий билим бериш ва уларда амалий 
ко`никмани ривожлантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни беқиёс. 
Илгор 
педагогик 
технологияларни 
қўллашда 
замонавий 
ахборот 
технологиялари кенг имкониятлар яратмоқда. Бугунги кунда мустақил 
тараққиёт йўлидан бораётган мамлакатимизнинг узлуксиз таълим тизимини 
ислоҳ қилиш ва такомиллаштириш, унга илғор педагогик ва ахборот 
технологияларини жорий этиш, таълим самарадорлигини ошириш давлат 
сиёсати даражасига кўтарилди.
Мамлакатимизнинг барча таълим муассасаларида фанларни ўқитишда 
педагогик технологиялардан фойдаланилмоқда. Педагогик технологиялар - 
берилган ёки мавжуд шароитда педагогик вазифаларга мақбул эришиш 
йўлларини онгли лойиҳалашдир. Иккинчи томондан “Педагогик технология” 
– таълимни технологиялаштириш соҳасида педагогик ҳодиса ва жараёнда 
қўлланиладиган тушунча ҳисобланади. Барча фанларни ўқитишда педагогик
технологиялардан фойданиш бу аниқ мақсадларга лойиҳалаштириш орқали

---

268 
кафолатланган натижага эришишдир. Таълимни технологиялаштириш - бу 
ўқитиш жараёнига технологик ёндашиш асосида таълим мақсадларига 
эришишнинг энг мақбул йўллари ва самарали воситаларни тадқиқ қилувчи ва 
қонуниятларни очиб берувчи педагогик йўналишдир, ўқитувчи хар бир 
дарсида замонавий педагогик технологиялардан фойданиши, унинг ўз 
касбининг етук мутахасиси эканлигини кўрсатади. Умумтаълим фанларини 
ўқитишда кўплаб педагогик технологиялардан фойдаланиш мумкин. Маъруза 
дасларини ўқитишда ахборотли маъруза, хаётий ҳикоя, тушунтириш, 
йўналиш бериш, намойиш, кўрсатиш, видеоусуллардан фойдаланилади. 
Амалий ва семинар машғулотларида кўпроқ тест китоб билан ишлаш,
лаборатория усули, машқ, амалий иш усули, вазиятлар усули, суҳбат, баҳс, 
ақлий ҳужум, таълимий ўйин, пинборд, инсерт балиқ сиклети ким чаққон,
балиқ ови, саволлар дарахти усуллар яхши натижа беради. Маъруза дарсида, 
амалий ёки семинар машғулотларида бу усулларни қўллаш таълим 
воситаларига боғлиқ бўлади. Ўқув жараёнининг самарадорлигини ошириш 
мақсадида муаммоли маъруза; видеомаъруза, вебинар; бинар маъруза;
интенсив-интерактив семинарлар методларидан фойдаланиш мумкин. 
Таълим беришда усулларни танлашда қуйидагиларга эътибор бериш керак: 
1.
Дарс мавзуси таълим бериш мақсадига мос келиши; 
2.
Натижа берадиган, воситалардан биттасини қўллаш; 
3.
Белгиланган вазифани сифати ва самарасини ошириш учун уни 
қўллашнинг мослиги ва тежамкорлиги
4.
Педагогик технологияларни қўллашда соддалик ва осонликга этибор 
бериш
5.
Нафақат 
энг 
яхши 
натижаларни 
таъминлаши, 
балки 
уларга 
эришишнинг юқори ишончлилигини таъминлай олиши.
6.
Дарсда кўзланган мақсадни юқори даражада таминлаш 
7.
Педагогик технологияларни қўллашда ўқувчининг иштирокини 
таминлаш 
Усулларнинг маълум бир гуруҳи энг кам вақт ичида катта ҳажмдаги 
ўқув ахборотини этказади ва хотирада қабул қилиш, англаш ва йиғишни 
ташкиллаштиради, 
маълум 
бирлари 
ахборот, 
маълумотлар 
бўйича 
кўникмаларни шакллантиради, маълум бирлари билимни мустаҳкамлаб 
тўғри йўналтиради.
Бундан ташқари таълим бериш усулларини танлашда қуйидаги 
омилларга эътибор бериш зарур. 
- дарснинг мақсадни белгилаш; 
- ўқув ахборот мазмуни ҳажми ва мураккаблиги ; 
- таълим олувчиларнинг ўқув имкониятлари; 
- вақт сарфи; 
-таълим бериш шароитлари; 
-таълим берувчи ва таълим олувчи ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг
хусусиятлари; 
-
таълим олувчилар сони; 
-
таълим берувчининг чуқур билимдонлиги ва шахсий сифатлари. 
-
таълим жараёнида тест саволларининг роли 

---

269 
Таълим беришнинг сифат ва самарасини оширишда маълум бир 
усуллардан фойданиб қолмай балки график органайзерлардан фойдаланиш 
зарур. Графикли органайзерлар (ташкил этувчи) – фикрий жараёнларни 
кўргазмали тақдим этиш (ўқувчининг фаоллигини ошириш) воситаси 
ҳисобланади. График органайзерларни шартли равишда 3 та гуруҳга бўлиш 
мумкин: 
1.
Маълумотларни таёрлаш ва вақт тақсимоти бўйича бўлиб чиқиш, 
ўрганилаётган тушунчалар (воқеа ва ҳодисалар, мавзулар) ўртасидаги алоқа 
ва ўзаро боғликликни ўрнатиш усул ва воситалари: кластер, тоифалаш 
жадвали, инсерт, Б/Б/Б консептуал жадвали
2.
Керакли маълумотларни, солиштириш ва таққослаш усул ва 
воситалари:
3.
Т-жадвали, Венн диаграммаси
4.
Муаммони аниқлаш, уни ҳал этиш, таҳлил қилиш ва режалаштириш 
усуллари ва воситалари: «Нима учун?», «Балиқ скелети», «Пирамида», 
«Қандай?» «Каскад» «Саволлар дарахти» «Ким чаққон» таркибий-
мантиқий схемаси.

---

270 
Умумтаълим фанларини ўқитишда ахборотли маъруза, кўргазмали 
қуроллар воситасида тушунтириш, йўриқнома бериш, намойиш, кўрсатиш, 
видеоусул методларида фойдаланиш яхши натижа беради. Бундан ташқари 
китоб билан ишлаш, лаборатория усули, тест саволлари, амалий иш усули, 
тезкор савол жавоб, суҳбат, баҳс, ақлий ҳужум, таълимий ўйин, пинборд, 
инсерт усулларида фойдаланиш тавсия этилади.