Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Туризм карталари ҳақида айрим мулоҳазалар 
Ф.Э. Гулмуродов., М.Ғ. Ахмедова 
302
 
к гуруҳи талабаси(СамДАҚИ) 
 
Чегарасиз жамият барпо этишга йўналтирилган жаҳон тенденцияси 
муносабати билан жаҳон туризм индустрияси фаол ривожланмоқда, туризм 
билан боғлиқ картографик асарларга бўлган қизиқишнинг ошишига ва 
туризм маълумотнома карталар, атласларнинг ўзига хос оммабоплигига 
сабаб 
бўладиган 
бир 
қатор 
таълим 
дастурлари 
амалга 
оширилмоқда.Мамлакатни дунёга танитишда ва уни иқтисодиётини 
ривожлантиришда туризм ва туризм карталарини роли катта. Ҳозирги вақтда 
туризм карталари ва схемалари кўпроқ реклама проспектлари ролида чоп 
этилмоқда ва ҳудуднинг туризми имиджини шакллантирувчи ҳамда 
ривожлантирувчи асосий махсулот ҳисобланади. Бу имидж туризм 
махсулотини кенгайтириш, реклама қилиш мақсадида сайёҳларга руҳий 
таъсир кўрсатади. “Ҳудуд образи” тушунчаси-ажойиб, ўзига хос, субьектив 
бўлиб, анъанавий географик тушунча доирасидан ташқарига чиқади, унда 
маданий тимсол асоснинг роли катта. “Образ” ҳудуднинг табиий, тарихий, 
маданий, эстетик ва бошқа аҳамиятлар синтезидир. “Образ”-бу география ва 
санъат манфаатларининг кесисиш нуқтасидир. Бу билан мамлакатнинг 
туризм имиджини шакллантиришдаги картографик асарларнинг нақадар 
қимматлилиги тушунилади, улар символлар ва шартли белгилар тизими 
ёрдамида тегишли кўриш образини яратади. Шунинг учун туризмни 
картографик таъминлаш ҳақидаги масала долзарб бўлиб қолади. Ҳалқаро 
Туризм Ташкилотининг тавсиясига биноан туризм маҳсулотларини кўрсатиш 
бўйича тадбирлар мамлакатнинг сифатли имиджини яратишга қаратилган 
бўлиши керак. Миллий туризм маҳсулотини кўрсатишда мамлакатнинг 
туризм имиджини яратиш учун туризмнинг картографик таъминотига катта 

---

100 
эътибор берилмоқда. Туризм картаси ҳақиқийликни, жозибани кўрсатади. 
Шу сабабли у санъат, адабиёт ва оммавий ахборот воситалари билан бирга 
сайёҳда мамлакатнинг маҳаллийлигини шакллантиришга ёрдам беради. 
Туризм минтақасига унинг шахсий имиджини яратишга жалб қилинган 
реклама-картографик 
материалларда 
шартли 
белги 
ва 
символлар 
қўлланилади. Бу табиат манзаралари, тарих ва бугунги кун элементлари, 
маҳаллий халқ анъаналари, ажойиб қадамжоларнинг кўплигидир. Туризм 
карталари 
ва 
атласлари- 
картографик 
ишлаб 
чиқаришнинг, 
истемолчиларнинг кенг доирасига мўлжалланган энг оммавий маҳсулот 
туридир. Улар бир-биридан турига, маҳсулотлар кўринишига, масштабига, 
ҳудудий қамровига, ҳажмига кўра фарқ қилган холда турли мамлакат ва 
минтақалар ишлаб чиқарувчилари томонидан турли хилда нашр этилади. 
Турли ишлаб чиқарувчилар томонидан тақдим этиладиган турли мамлакат ва 
минтақаларнинг ҳозирги карталари ва атласларидаги туристлар учун 
берилган информация етарлича бир хилдир. Диққат марказида одатда, 
уларни 
алоҳида 
тизимлаштирилмасдан 
ёки 
тасвирлашда 
қатъий 
ёндошувларсиз намоиш этувчи: коммуникация (аэропортлар, йўллар, 
транспорт инфраструктураси); туристик сервис (отеллар, мотеллар, 
ресторанлар, почта , банк ва б.); халқаро ташкилотлар офислари; маданий-
маърифий мақсаддаги обьектларнинг диққатга сазовор жойлари (ҳайкаллар, 
музейлар, театрлар, парклар, кўргазмалар ва б.) обьектлар гуруҳи туради.
 
Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда туризм картографик махсулотининг бир 
нечта турларини кўрсатиш мумкин. Бу илмий ишлардаги, дарсликлар, 
монография, буклетлардаги карталар; туризм марказлари, шаҳарлар 
планлари; турли туризм рекреация сужетларни акс эттирувчи Ўзбекистон 
Республикасининг Миллий атласи лойиҳасидаги карталар, туризм карталари; 
музейда, дам олиш зоналарида, миллий парк, қўриқхоналардаги стентлардаги 
карта-схемалар. Ўзбекистоннинг картографик асарларига рекраспиктив нигох 
ва мамлакатнинг туризми олдимизда “суратли тарихни” очади. XX асрнинг 
70-80 йилларида Собиқ Иттифоқ ГУГК картографик фабрикасининг 
сайёҳлар учун асосий махсулоти обзор ва маршрутли туризм схемалари эди. 
Ўша йилларда Ўзбекистоннинг майда масштабли туризм обзор схемалари 
яратилди. Бу схемаларда сиёсий-маъмурий бўлиниш ёки физик-географик 
асосда Ўзбекистоннинг энг йирик шаҳарларининг стандарт шартли белгилар 
кўринишда сайёҳлик қадамжолар кўрсатилган, аҳоли пунктлари ўртасидаги 
масофалар берилган. 
Ўзбекистон ҳудудига тегишли туризм карталарининг қисқача таҳлили 
шуни кўрсатдики, охирги ўн йилликда мамлакатда туризм карталарининг 
кўпайиши 
кузатилмоқда, 
лекин, 
уларнинг 
мазмуни 
аниқлиликни, 
тўлдиришларни талаб қилади ва туризм карталарининг илмий ассоларини 
ишлаб чиқиш ҳамда ривожлантириш зарурлигини тасдиқлайди.