Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

1-расм. Банк соҳасида маркетинг муҳити 
Маданий омиллар маркетингга катта таъсир кўрсатади. 
Истеъмолчиларнинг маълум бир маҳсулотни сотиб олишлари ва истеъмол 
қилишлари тарихий, маданий анъаналарга асосланади ва бунда географик 
омилларнинг ҳам таъсири катта бўлади. Табиий омиллар – бу табиий 
ресурсларнинг мавжудлиги ва атроф – муҳитнинг ҳолати киради. 
Ташкилотлар ва микромуҳитнинг ташқи субъектлари ўзларининг хўжалик ва 
маркетинг фаолиятларида бу омилларни албатта ҳисобга олишлари керак 
бўлади. 
Банкнинг маркетинг хизмати ташқи муҳитни ва банкнинг ички 
фаолиятини доимий равишда тадқиқ этиб бориши керак. Банкнинг асосий 
гуруҳ мижозлари жисмоний шахслар, корхоналар, давлат органлари 
ҳисобланади. Мижозларнинг талаблари ўзгариб турганлиги учун мижозлар 
билан доимий алоқа ўрнатиб туриш, учрашувлар, суҳбатлар, сўровлар 
ташкил этиб туриш жуда муҳим ҳисобланади. Индивидуал мижозларнинг 
мотивациясига иқтисодиётнинг ҳолати катта таъсир кўрсатади. Масалан, 
инфляция (пулнинг қадрсизланиши) одамларни ўз маблағларини ҳимоя 
қилиш йўлларини ўйлай бошлашга мажбур этади, табиийки бу ҳолда 
банкларга қизиқиш ортади. Айни вақтда йирик корхоналар хорижий 
банкларнинг мовқеига катта аҳамият беради ва халқаро операциялар 
ўтказишга аҳамият бера бошлайдилар. 
Кўпчилик 
ҳолларда 
банк 
хизматлари бозорида банкларнинг рақобатчилари учта стратегик гуруҳлар 

---

175 
ҳисобланади. Булар ўша ҳудудда жойлашган банклар, бошқа регионларда 
жойлашган катта ихтисослашган банкларнинг филиаллари ва бошқа банк 
бўлмаган молия ташкилотлари ҳисобланади. Банкнинг 
маркетинг 
хизматлари бажарадиган муҳим ишлардан бири ахборотларни тўплаш 
ҳисобланади. Маркетинг ахборотларининг манбалари бўлиб қуйидагилар 
ҳисобланади: молия бозори (банк, инвестицион компаниялар, суғурта фонди, 
нафақа фонди, биржа, аукционлар, рақобатчилар); давлат ташкилотлари 
(ҳокимият, марказий банк, божхона хизмати, статистика қўмитаси, солиқ 
хизмати ва бошқалар); оммавий ахборот воситалари (СМИ); мижозлар билан 
алоқада бўладиган банк структуралари фаолиятлари натижалари ва 
бошқалар. Маркетинг тадқиқотларининг энг анъанавий схемаси қуйидагича: 
банк хизмат кўрсатадиган бозорнинг ҳиссаси аниқланади; рақобатчиларга 
нисбатан бозорда аниқ хизмат турларининг ҳиссаси аниқланади; демографик 
ахборотлар қайта ишланади, керак бўлса мижозларнинг демографик 
ривожланиш модели ишлаб чиқилади. 
Хулоса қилиб айтганда, албатта банк маркетологлари маркетинг 
тадқиқотларини ҳам ўтказиб боришлари мақсадга мувофиқ ҳисобланади. 
Рақобат банкни ҳар бир мижознинг потенциал талаби ва имкониятларини 
билган ҳолда уларнинг ҳар бири учун курашишга мажбур қилади. 
Адабиётлар рўйхати
1. Ведяхин А.А. Пять “Е” современного банковского маркетинга. Ж. 
Банковское дело, 2008, № 3. 
2. Ибрагимов Р.Г. Маркетинг. Тошкент, Шарқ-матбаа акциядорлик 
компанияси бош таҳририяти, 2002. 
УДК 330.526:33