Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

БУЙРАК ВА УНИНГ ОРГАНИЗМДАГИ РОЛИ
Буйраклар шундай аъзоларки, ҳозиргача уларнинг ўрнини босадиган
нарса йўқ.
Одамда 2 та буйрак бўлиб, улар умуртқанинг бел кисмида қорин
бўлинмасида иккала (чап ва ўнг) томонда жойлашган. Оғирлиги 200-250
граммни ташкил қилади. Буйрак ташки томонидан қўшувчи тўқима билан
химояланган бўлиб, қоплама тагида пўстлок кисми ва у иккинчи ички мағиз
кисми билан туташиб кетади. Мағиз кисми айрим-айрим пирамидачалардан
иборат бўлиб, улар буйрак пўстлок кисмидап ташкил топган ва устунлари
бир-биридан ажратилган. Мағиз кисми хам пўстлок томонга нурлар каби
кириб борган. 2 та пирамидачаларнинг учи эса бирикишиб сўрғичсимон
холда майда ликопчалар хосил килади ва уларнинг 23 таси бирикиб
йирикроқ ликопчалар хосил қилади. Улар эса буйрак жомчаларини ҳосил
килади. Сушра чап ва ўш жомчалардан биггадан сийдик каналчалари
чиқиб, сийдик қопига куйилади ва псшобни ташкарига чиқарувчи сийдик
йўли билан тугайди. Буйракнинг асосий вазифаси мураккаб тузилган
«нсфрон» 
дсб 
аталмиш 
«ажойиб 
тўр» 
номи 
билан 
юритулувчи
капиллярлардан ўтаётган қонни фильтирлаш натижада «бирламчи» сийдик
ҳосил қилади. У нефрондаги жуда майда Шумлянский капилляр коптокчаси
вауни ўраб турган капсулада фильтрлаш ҳисобига бўлади (расм-13).
Организмдаги мавжуд 5-6 литр кон 5 дақиқа ичида буйраклардан
ўтади ва бир кеча-кундуз давомида 100-180 литр атрофидаги қон
буйраклардан оқиб ўтади. Буйраклардан бундай катта ҳажмдаги қоннинг
ўтиш сабаби моддалар алмашинуви натижасида ҳосил бўлган турли хил
моддаларни, организм учун кераксиз ортикча бўлган ҳамда зарарли
моддаларни буйраклар орқали чикиб кетишини таъминлашдир